O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

7-rasm. Silliq muskul to'qimasi.
8
-rasm. Ko'ndalang-targ'il
muskul to'qimasi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qisqaradi. Miokard skelet muskuliga o ‘xshash tutamlardan iborat bo'lib, 
uning tolalari turli tomonlarga burilib, muskul tolalari to'rini hosil qilib 
joylashadi. Miokard muskul tolalarining yadrolari, odatda, tolaning o 'rta ­
sida bo'ladi.
4. 
N e r v t o ' q i m a s i . Bu to'qim a neyron va yordamchi element -
neyrologiya yoki gliyadan tashkil topgan bo'lib, organizmga tashqi mu- 
hitdan va organizmning o'zidagi a’zolar (ichki muhit)dan keladigan ta’- 
sirotlar va sezgilarni o'tkazish vazifasini bajaradi. Neyron bir qancha 
qisqa o'siqlar — dendrit va bitta uzun o'siq — akson yoki neyritga ega 
bo'lgan nerv hujayrasidan hamda nerv uchlaridan iborat (9-rasm). Nerv 
hujayralari ko'pincha yulduz shaklida, ba’zan noksimon, yumaloq va 
boshqa shakllarda bo'ladi. Dendritlar sezgilarni, odatda, hujayra tanasiga 
qarab yo'naltirsa, akson yoki neyritlar, aksincha, 
hujayra tanasidan boshqa neyronlarga yoki. xizmat- 
chi a ’zolarga olib boradi. Nerv hujayralari, odatda, 
ularning markazida joylashgan yumaloq shaklli bitta 
yadroga ega. Har bir yadroda 2— 3 yadrocha b o'la­
di. Nerv hujayralari protoplazmasida umumiy orga- 
noidlardan tashqari, ularga xos bo'lgan tigroid modda 
va neyrofibrillar bo'lishi bilan ajralib turadi. Tigroid 
modda — Nissel zarrachalari nerv hujayralarining 
tanasi va kalta o'siq (dendrit)larida bo'ladi. Neyrit­
lar esa bu moddadan mustasno.
Tigroid moddalar oqsil moddasini sintezlashda qat­
nashadi. Binobarin tigroid m oddalar hamma vaqt 
h u ja y ra la m in g fu n k sio n a l fa o liy a tig a b o g 'liq . 
Jumladan, nerv kasalligi, davomli nerv qo'zg'alishi, 
nerv tolalarining jarohatlanishi yoki organizm da 
kislorod yetishmasligi tigroid moddalaming holatini 
va ular miqdorini o'zgartiradi, ba’zan mutlaqo erish 
jarayoni kuzatiladi.
Neyrofibrillar ingichka ipchalar ko'rinishida bo'lib, 
nerv hujayralarining sitoplazmasida turli tomonga to 'r 
hosil qilgan holda yo'nalib joylashadi. Neyrofibril­
lar, asosan, qo'zg'alishlar (impulslar)ni o'tkazadi, ular 
nerv hujayralarining holatiga qarab o'zgaruvchan 
bo'ladi.
Neyrosekretor hujayralar nerv sistemasida uchraydi 
va tarkibida sekretor donachalari b o 'lis h i bilan 
farqlanadi. Bunday sekretsiya qilish xususiyati bo'lgan 
h u jay ralar k o 'p ro q bosh m iyaning g ip o talam ik
sohasida uchraydi.