O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Normal tik turish.
Bunda gavda bir oz orqaga tashlanadi. Bu holda 
gavdaning og'irlik markazidan o'tgan tik chiziq oyoq bo'g'im laridan 
o'tgan o 'q chiziqqa to 'g 'ri keladi.
2) 
Bemalol tik turish.
Bunda odam gavdasining tik chizig'i oyoq 
bo'g'im laridan o'tgan tik chiziqdan bir oz orqaroqdan o'tadi.
3) 
Kuch sa rf qilib
(«sm irno» holatida) 
tik turish.
Bunda odam 
gavdasining og'irlik markazidan o'tgan tik chiziq chanoq-son bo'g'im i- 
dan o'tgan frontal o'qdan oldinroqdan o'tadi. Bu vaziyatda son va boldir­
ning orqa tomonidagi muskullar qisqargan, oldingi tomondagi muskullar 
esa bo'shashgan holatda bo'ladi.
Odam tik turganda oyoq panjasiga tayanadi, bunda tayanch nuqtasi 
oshiq-boldir bo'g'im iga tushadi. Bu holatda boldirning oldingi va orqa 
tomonida joylashgan muskullar baravar qisqargan bo'ladi.
Odam bir oyoqda turganda gavdaning o g 'irlik markazidan o'tgan tik 
chiziq tayanch oyoq kafti tegib turgan sathning o'rtasidan o'tadi. Bunda 
tayanib turgan oyoq muskullarining hammasi qisqargan holatda bo'ladi.
Yurish 
murakkab harakat bo'lib, u muskullar bilan birga tomirlar, 
xususan nerv sistemasining faol ishtirokida amalga oshadi. Yurish muskullar 
orqali vujudga keladi. Qon tomirlar ulami oziqlantirsa, nerv sistemasi 
qisqarishini tartibga solib turadi. Tik turgan odam yurishga boshlaganda
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tana muvozanati o'zgarib, oyoq tomonga sal engashadi, aks holda yiqiladi. 
Keyingi bosqichda ikkinchi oyoqni oldinga chiqarib, navbatdagi qadamni 
tashlaydi. Odam yurganda og'irlik markazidan o'tgan tik chiziq tayanch 
yuzasining oldingi chegarasiga yetadi va undan ham chiqib ketadi. Bu 
holda odam muvozanatini dumba muskullarining qisqarishi ta’minlab turadi. 
Oldinga tashlangan ikkinchi oyoq yerga oldin tovoni bilan, keyin esa 
butun panjasi bilan tayanadi. Shunday qilib, oldinma-ketin oyoqlar o'rni 
almashadi. Oldinga qadam tashlash soni to 'rt boshli va boshqa muskul­
laming chanoq-son bo'g'im ida qisqarishidan yuzaga keladi. Bu vaqtda 
orqada qolgan oyoq boldir muskullarining qisqarishi bilan yerdan itarila- 
di. Nihoyat, oyoq fazoda qolib, son muskullarining qisqarishi bilan u 
oldinga tashlanadi va harakat takrorlanadi.
Yurish vaqtida oyoq muskullaridan tashqari qo'l muskullari ham faol 
qatnashadi. O 'ng 
oyoq oldinga qadam tashlaganda o 'ng q o'l orqaga, 
oyoq orqada bo'lganida qo'l oldinga chiqadi. Shunday qilib, odam yur­
ganda o 'z muvozanatini saqlab qoladi. Odam yurganda ikkala oyoq fazo­
da ko'tarilgan holatda bo'ladi, ya’ni «uchish» bosqichi bilan yurishdan 
farqlanadi. Yugurayotgan odam da q o 'l harakatlarining tezlanishidan 
tashqari, ensa muskullari ham qattiq qisqaradi.