O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Yurak topografiyasi. 
Yurak oldingi k o'ks oralig'ining pastida asim- 
metrik joylashgan. Uni yuqori va orqa tomondan qon tomirlar ushlab 
turadi, pastda esa yurak diafragmaning pay markazi o'rtasi bilan muskul 
qismi oldingi bo'lagining ust yuzasiga tegib turadi (149-rasm).
Yurak ikki yondan uni o'rab turgan plevra xaltasiga, oldingi tomonda 
(o'pkadan tashqari) qisman V— VI qovurg'a tog'aylariga va to'sh suyagiga 
tegib turadi.
Yurak holati hamma odamlarda ham bir xil bo'lm ay, balki yoshga, 
jinsga, gavda vaziyatiga, konstitutsiyaga bog'liq. Bundan tashqari, diaf­
ragmaning nafas harakatlari va ishiga qarab ham o'zgaradi. O 'rta yashar 
odamlarda yurakning uchi chap tomondan ko'krak bezi chizig'idan 1 sm 
ichkarida — V qovurg'a oralig'ida bo'ladi. Yurakning ustki chegarasi III 
qovurg'a tog'ayining to'sh suyagiga 
yopishadigan joyidan o'tgan gori­
zontal chiziqqa to'g'ri keladi.
Yurakning o'ng chegarasi to'sh 
suyagining o 'ng chekkasidan (III 
va V o'ng qovurg'alar ro'parasida)
2— 3 sm tashqariroqda bo'ladi.
Yurakning pastki chegarasi o'ng 
tomondagi V qovurg'a tog'ayidan 
yurak uchiga qarab boradi. Ikkala 
bo'lm acha bilan qorinchalar orasi­
dagi teshiklar o'n g tomondagi V 
qovurg'a bilan, chap tomondagi III 
qovurg'a tog'aylarining to'sh su­
yagiga yopishgan joylarini birlashti- 
radigan chiziqqa to 'g 'ri keladi. Aor­
taning chiqish joyi to'sh suyagining
149-rasm. Yurak topografiyasi.
/- c h a q a lo q yuragining joylashishi; 2 -
o'rta yosh odamlarda yurak joylashishi;
3 - qari odamlarda yurak joylashishi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

orqa tomonida chap tomondagi III qovurg'aning yopishadigan joyiga 
to 'g 'ri keladi. O 'pka stvolining yurakdan chiqish joyi chap tomondagi III 
qovurg'aning to'sh suyagiga birlashadigan uchiga to'g 'ri keladi.
Jismoniy mehnat va turli sport mashqlari bilan ko'proq shug'ullanadi- 
gan odamlarda yurak hajmi bir oz kattaroq bo'ladi.
Yurak ishlab turganda uning sistola va diastola ton (tovush) larini 
maxsus asbob (fonendoskop) yoki ko'krak qafasiga quloqni qo'yib eshitish 
mumkin. Yurak tonlari muskul qavatining sistola va diastola vaqtida 
qisqarib bo'shashganida bo'lmacha-qorincha oraliq teshiklarida joylashgan 
klapan aorta va o'pka qon arteriyasidagi yarim oy klapanlarning ochilib- 
y o p ilib tu ris h id a n paydo b o 'la d i. Y urak to n la ri h o z irg i v aqtd a 
elektrokardiograflar vositasida yozib o'rganiladi. Buning uchun odam 
yotgan holatda elektrodlaming uchlarini bittadan o'ng va chap oyoqqa, 
qo'lga va bittadan ko'krak qafasining muayyan (yurak atrofida) nuqtala- 
riga qo'yib, yurak biotoklari yozib olinadi. Bunga elktrokardiogramma 
(EKG) deyilib, yurakning urish holati o'rganiladi.