O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Shilliq o sti qavati
shakllanm agan 
biriktiruvchi to'qim adan tuzilgan bo'lib, 
shilliq qavati bilan qo'shilib turadi. Shilliq 
osti qavati hazm a’zolarida, og'iz bo'shlig'i 
va halqumdan tashqari, shilliq pardaning 
burmalarini hosil qiladi.
Muskul qavat
hazm a’zolari devorida- 
gi shilliq va shilliq osti qavatidan keyingi 
uchinchi qavat bo'lib, silliq muskullardan 
tuzilgan. Ammo og'iz bo'shlig'i, halqum, 
qizilo'ngachning yuqori qismi va orqa 
chiqaruv teshigi devori ko'ndalang-targ'il 
muskul tolalaridan iborat. Silliq muskul 
tolalari, odatda, aylanma va uzunasiga ikki 
qavat joylashadi. Silliq muskul o'zining 
tuzilishi va fiziologik xususiyatlari bilan 
ko'ndalang-targ'il muskullardan farq qiladi. 
Qo'zg'alishni ular juda sekin o'tkazadi. 
Jumladan, qo'zg'alish odam-ning ingichka 
ichagida 
1
sm/s tezlikda tarqaladi.
95-rasm. Hazm a’zolari sxemasi.
I -  halqum; 2 - qizilo'ngach; 3 -
m e’da; 4 -  m e’daning o'n ikki
barmoq ichakka o'tish qismi; 5 -
o'n ikki barmoq ichakning ingichka
ichakka o'tish qismi; 6 -in gich k a
ichak: 7 - tushuvchi chambar ichak;
S - « S » sim on ichak; 9 - to'g'ri
ichak; 10 -  c h u v a lc h a n g s im o n
o'simta; / / - y o n b o s h ichak; 1 2 -
ko'richak; 13 -  ko'tariluvchi chambar
ichak; 
14 -  ko'ndalang-chambar
ichak.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Silliq muskullaming taranglashish davri 20 s ni, bo‘shashish davri 60 
s (jami 60— 80 s) ni tashkil qiladi. Silliq muskullar avtomatik ravishda 
qisqaradi. Simpatik va parasimpatik nervlar orqali keladigan impulslar 
esa regulator (tartibga solish) vazifasini bajaradi. Jumladan, nerv impul- 
slari a’zolarining (qon tomirlarining ham) tonusini kuchaytirarkan, uning 
hajmi o'zgaradi. Silliq muskullar cho'ziluvchan bo'lganidan kovak a ’zolar 
(m e’da, bachadon, qovuq va boshqalar) kerakligicha kengayish imkoniyati- 
ga ega bo'ladi. Ammo silliq muskullar cho'zilgani bilan tarangligi ortmaydi.
Seroz parda
— silliq bir qavatli yassi epiteliy (mezoteliy) hujayralari- 
dan tuzilgan bo'lib, hazm a ’zolarini eng ustidan o'raydi va biriktiruvchi 
nozik to'qim a vositasida muskul qavatga tutashadi. Seroz parda qorin 
pardasining ichki varag'i bo'lib, qorin bo'shlig'idagi a’zolarni ustidan 
o 'rab turadi. Hazm kanalining seroz parda o'ram agan qismlari (og'iz 
bo'shlig'i, halqum, qizilo'ngachning bo'yin va ko'krak qismlari), to 'g 'ri 
ichakning pastki qismi biriktiruvchi to'qimadan tuzilgan parda bilan o'ralgan.