O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Kerakli uskuna va mahsulotlar
1. Laboratoriya cho'ktirish mashinasi.
2. Yanchilgan ruda na'munasi 1kg.
3. Sekundomer 1ta.
4. Texnik tarozi.
5. Cho'ktirish mashinasi mahsulotlari uchun idishlar.
Ishni bajarish tartibi
1. Cho'ktirish mashinasining ish unumdorligini aniqlash;
2. Yanchilgan mahsulotni cho'ktirish mashinasidan o’tkazish;
3. Boyitish mahsulotlarini quritilib, o’lchanadi va ularning chiqishini aniklash.
4. Cho'ktirish mashinasining eskizini chizish.
5. Foydali komponentlarni cho'ktirish mashinasi mahsulotlariga ajralishini hisoblash.
3.1-jadval.Olingan va hisoblab topilgan natijalar quyidagi jadvalga kiritiladi.

Mahsulot	Mahsulotning chiqishi		Boyitish mahsulotidagi foydali komponent miqdori	Boyitish mahsulotiga foydali komponentning ajralishi
	gr	%
Og’ir fraksiya
Yengil fraksiya
Bosh mahsulot	100	100		100

Nazorat savollari
1. Gravitatsiya jarayonini tushuntiring?
2. Gravitatsiya usulida boyitish qanaqa uskunalarda amalga oshiriladi?
3. Cho'ktirish mashinasining tuzilishi va ishlash usulini tushuntiring
4. Cho'ktirish mashinalarining qanaka turlari va markalarini bilasiz?


TAJRIBA ISHI №13


Foydali qazilmalarni magnitli saralagichlarda boyitishni o’rganish

Magnit separatorining turini tanlash asosan kontsentratga ajraluvchi minerallarning magnitlanish xususiyatiga, dastlabki mahsulotning yirikligiga, separatsiya amalga oshiriladigan muhitga (quruq yoki ho’l), hamda boyitish mahsulotiga qo’yiladigan talablarga bog’liq.

Magnit separatorlarining asosiy turlari va ularning ishlatish sohalari 12-jadvalda keltirilgan.
Separatorlarning ishlab chiqarish unumdorligini aniqlash kontsentratga ajraluvchi minerallarning magnit xususiyatiga, dastlabki mahsulotning yirikligiga , boyitish mahsulotlarining sifatiga qo’yiladigan talablarga va separator turiga bog’liq. Solishtirma yukning ruxsat etiladigan meyorlari tajriba yo’li bilan aniqlanadi.
Kuchli magnitli rudalarni quruq separatsiyalash uchun separatorlarning ishlab chiqarish unumdorligi taxminan quyidagi formuladan aniqlanadi.

Bu yerda Q – dastlabki mahsulot bo’yicha ishlab chiqarish unumdorligi, t/soat.
n – asosiy separatsiya uchun barabanlar soni,
L – baraban uzunligi;
V – asosiy (bosh) barabanda materialning harakatlanish tezligi(V=1m/sek);
δ – rudaning zichligi, t/m³
d₁ va d₂ dastlabki mahsulotdagi eng kichik va eng katta zarrachaning o’lchami (klassifikatsiyalangan mahsulot tushganda d₁=0,01 d₂ deb qabul qilinadi);

1. 
   dastlabki mahsulotning yirikligiga bog’liq koeffitsient (17-jadval).
   

v- chiqindini tozalash barabanlari soni va asosiy barabanlar soni orasidagi nisbatga bog’liq koeffitsient (18-jadval).
Shunday qilib, quruq separatsiyalash magnit separatorlari empiric koeffitsientlar bilan tuzatilgan ishlab chiqarish unumdorligini nazariy formulalari orqali hisoblanadi. Bosh barabanda chiqindini tozalash operatsiyasi mavjud bo’lsa, boyroq chiqindi olish mumkin. Bu holda ishlab chiqarish unumdorligini va bosh baraban aylanish tezligini oshirish kerak. Shunday qilib, v koeffitsienti bosh baraban chiqindilari sifatiga qo’yiladigan talablarni hisobga oladi.
Kuchli magnitli rudalarni ho’l usulda separatsiyalovchi separatorlarning ishlab chiqarish unumdorligi tahminlagichning 1m kengligiga to’g’ri keluvchi solishtirma yukning meyorlari asosida hisoblanadi. Hisoblash quyidagi formula orqali olib boriladi.

bu yerda: Q- separatorning dastlabki quruq mahsulot bo’yicha ishlab chiqarish unumdorligi, t/soat; q- solishtirma yuk, t/m soat; n separatordagi bosh barabanlar soni; L- xar qaysi barabanning uzunligi, m.
17-jadval
Formuladagi a koeffitsientining qiymati, V=1m/sek

Dastlabki mahsulotning yirikligi, mm	10-0	20-0	30-0	40-0 dan 60-0 gacha	10-5	20-6	30-6	40-6 dan 60-6 gacha
A ning qiymati	2,5	1,5	1,1	1,0	1,2	0,75	0,65	0,6

18-jadval
Formuladagi v koeffitsientining qiymati

Chiqindilarni tozalash uchun ishlatiladigan barabanlar sonining asosiy barabanlar soniga nisbati	0:1	1:2	1:1	2:2
V koeffitsientining qiymati	1,0	1,25	1,5	1,5

Shishali qumlarni, kerakli mahsulotlarni va abraziv zarrachalarni temirsizlantirish uchun valokli separator ishlatiladi. Kamyob metallar kontsentratlarining sifatini meyorga yetkazish va qora metallar kuchsiz magnitli rudalarini boyitish uchun nisbatan samaraliroq va arzonroq hisoblanuvchi valokli separatorlarni qo’llash kerak. Diskli separatorlar valokli separatorlarga nisbatan kamroq iqtisodiy samaradorlikka ega.
Kuchsiz magnitli rudalar uchun separatorlarning ishlab chiqarish unumdorligi amaliy malumotlar va kataloglardan olinadi.