O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Kerakli asboblar va mahsulotlar

1. 
   Millimetrli qog‘oz yopishtirilgan, sigimi 50ml bo‘lgan 6ta shisha silindr;
   
2. 
   Xar xil kuyuklikka ega bo‘lgan bo‘tana (s:k);
   
3. 
   Poliakrilamid, oxak eritmasi, sulfat kis-lotasi;
   
4. 
   Sekundomer.
   

Variantlar:

7.1-jadval

Bo‘tana	Flokulyantsiz	Flokulyantlar, g/m^3
		PAA	SaO	N2SO
S:K=1:15		0,2;1,0;2,0	-	-
S:K=1:15		0,2	5	-
S:K=1:15		0,2	-	5
S:K=1:20		0,2;1,0;2,0	-	-
S:K=1:20		0,2	5	-
S:K=1:20		0,2	-	5

Ishni bajarish tartibi

1-silindrga reagentlarsiz, 2-silindrga esa topshirikda kursatilgan mikdorda reagentlarni qo‘shib bo‘tana solamiz. So‘ngra bo‘tananing tinish tezligini kuzatamiz va jadvalga kiritamiz. 1-2 soatmobaynidaxar 5-10minoraligidatinayotgansuvustunibalandliginio‘lchaymiz.

7.2-jadval

Bo‘tananing tinish vaqti, minut	Tinayotgan suyuklik ustunining balandligi, mm	Bo‘tananing zichligi, g/sm^3	Rea-gentsiz	Reagent bilan	Tinish tez-ligi, sm/sek.
10
20
30
40
50
60

Olingan ma’lumotlarni qayta ishlash

a) Quyultirish egri chizig‘ini tuzish.

№ 1 silindrda dastlabki bo‘tana ko‘rsatilgan. Birozdan so‘ng (silindr №2) tiniqlashgan zonalar hosil bo‘ladi: A – tiniqlashgan suyuqlik, zonasi; V – qattiq zarrachalarning cho‘kish zonasi; S – o‘tish zonasi; D – cho‘kmani zichlashish zonasi. Silindrning tubida tez cho‘kkan yirik zarrachalardan iborat qatlam hosil bo‘ladi.
So‘ngra (№3 va №4 silindrlarda) A va D zona kengayadi, V zona qisqaradi, S zona esa amalda o‘zgarishsiz qoladi № 5 silindrda V va S zonalar yo‘qoladi, A zona esa D zona bilan tutashadi. Bu holat bo‘tanadagi qattiq zarrachalarning cho‘kish tezligi keskin kamayib, keyingi quyultirish foydasiz bo‘lgan kritik nuqtada sodir bo‘ladi.

Quyultirish egri chizig‘ini tuzish uchun absissa o‘qiga qattiq zarrachalarning cho‘kish vaqti, ordinata o‘qiga esa tiniqlashgan suyuqlik ustuni (A) joylashtiriladi. (7.1- rasm). Qattiq zarrachalarning cho‘kishi va tiniqlashgan suyuqlikning hosil bo‘lishi A nuqtadan boshlanib, kritik nuqta V gacha davom etadi. Keyin cho‘kmaning zichlashishi kichikroq tezlikda S nuqtagacha davom etadi, va bu nuqtada quyultirish jarayoni tugaydi chiziq absissa o‘qiga parallel ketadi:

Grafikda quyidagilarni belgilaymiz:

H – silindrdagi bo‘tananing umumiy balandligi;
H₁–erkin cho‘kish zonasining balandligi;
N₂ – cho‘kmani zichlashish zonasining balandligi;
N₃ – cho‘kmaning balandligi.
t_kr – zarrachalarni kritik nuqtagacha cho‘kish vaqti.
t_p – zarrachalarni cho‘kish va cho‘kmani zichlanishining to‘liq vaqti.

b) Qattiq zarrachalarning cho‘kish tezligini aniqlash.

Quyultirish egri chizig‘idan qattiq zarrachalarning cho‘kish tezligini aniqlash mumkin:
1).Optimal tezlik

2).Quyultirishning berilgan bosqichidagi tezlik

.

7.2-rasm. Quyultirish egri chizig‘i
Nazorat uchun savollar

1. 
   Quyultirish deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Quyultirish uchun qanday apparatlar ishlatiladi?
   
3. 
   Suspenziyaning turlari.
   
4. 
   Flokulyantlar va koagulyantlar nima maqsadda qo‘shiladi?
   
5. 
   Flokulyantlar va koagulyantlar sifatida qanday reagentlar ishlatiladi?
   
6. 
   Quyultirish egri chizig‘i qanday tuziladi?
   
7. 
   Quyultirishning kritik nuqtasi qanday aniqlanadi?
   

TAJRIBA ISHI №9


BUTANA (PULPA)NI FILTRLASH TEZLIGINI ANIQLASH O‘RGANISH.


Ishdan maqsad: filtrlovchi yuza orqali filtrlanish tezligini aniqlash va filtrlashdagi hisoblash usullarini o‘rganish.