O`zbekiston respublikasi oliy va or`ta maxsus ta`lim vazirligi

 
M U S T A Q I L L I K K A I N T I L I Sh. 
Xarakter xislatlari muayyan darajada tarkib topadi. Boshida o`smir o`zini faqat muayyan xolatda 
tutishni biladi.Uning bunday o`zini tutishni takrorlash yo`li bilan mutsahkailaydi. Keyinchalik esa 
Boshqa sharoitga ham ta`sir qiladi. 
Amalda takrorlanib mutsahkamlangan zarur psixik xolat o`smir xulqining ijobiy xislatiga aylanadi 
va har qanday xolatda ham bu hislatlar vujudga keladi. O`smirlar odamlarning ma`naviy xislatlariga
ahloqiy xatti-harakatlariga bir-birlari bilan munosabatlariga qiziqish bilan o`zlarida ma`naviy ideallarni 
tarkib topadilar. O`smirlardagi ma`naviy psixologik ideal o`smirlik emotsional tus olgan obrazi uning 
shaxsiy xulq-atvorining tartibga soluvchisi va boshqa kishilar xulq atvorini baholashning mezoni bo`lib 
qoladi. Bolaning o`zi taqlid qilmoqchi bo`lgan va ayrim hislatlarining o`ziga singdirib olishga intilgan 
yoki o`zi tasavvur qilgan odamning ideali bolaga ta`sir qilib turgan ma`naviy motivlarning borligini 
belgilab beradi. Bu esa milliy tekshirish ishlarining ko`rsatib berishicha,o`smir shaxsi ma`naviy 
turg`unligining shakllanishi uchun muhim sharoit bo`lib hisoblanadi. 
Tarbiya jarayonidagi kuzatishlar va psixologik analiz ko`rsatadiki,o`smirlarda ijobiy va ma`naviy 
ideallarning paydo bo`lishi umuman tarbiya uchun zarur va hatto sharoit bo`lib hisoblanishi mumkin. 
Hayot jarayonida bolada shunday motivlar shakllanadiki, bu motivlar bola uchun asosiy ahamiyatga 
ega bo`lib,boshqa barcha motivlarni o`ziga bo`ysundiradi. Bolaning xulq atvori va faoliyati utsidan 
barqaror hukmronlik qiluvchi motivoar bola shaxsining yo`nalishini barpo etadi. O`smirning maktab 
kollektividagi hayotda aktiv ishtirok etishi unda ijtimoiy yo`nalishning tarkib topishini ta`minlaydi. 
Bolani kollektivda va kollektiv orqali tarbiyalash printsipi pedagogikaning asosiy printsipi 
hisoblanadi.N.Krupskaya va S.Makarenkolar qat`iy ravishda tarbiya printsiplaridan biri bo`libgina 
qolmay balki,pedagogik masalalarni hal etishda sifat jihatidan yangi metod bo`lib sanaladi. 
Shunday qilib o`smirlik yoshida juda ko`p jinsiy,psixik,o`zgarishlar paydo bo`ladi. Irsiy etilish, 
jismoniy jihatdan tez o`sishi mutsaqillikka intilish o`zining menligini himoya qilish kollektivning 
qarashlari o`qituvchilar va ota-onalar qarashlaridan o`smir uchun turish do`tslik o`rtoqlik 
tushunchalarning butunlay boshqacha tus olishi o`qish faoliyatidagi o`zgarishlari shaxsning tarkib 

---

198 
topishdagi sotsial o`zgarishlar mana shularning hammasi odamning o`smirlik davrini boshqa davrdan 
ajratib turadi. 
Bu davr yangi bosqichga ya`ni o`spirinlikka tayyorgarlikdir.