Ikki opokada qolip tayyorlash
. Ikki opokada qolip tayyorlashda ketma-
ket bajariladigan ishlar bilan tanishib chiqaylik.
75
36-rasm
. Shablon yordamida qolip tayyorlash sxemasi:
1 - podpyatnik; 2 - shpindel; 3 - planka; 4 va 6 - shablon; 5 - mahkamlash vinti.
37-rasm
. Quyma zagotovkasini tayyorlash: a - detal chizmasi; b - zagotovka
chizmasi; d - model; e - sterjen yashigi; f - sterjen.
37-rasm, a da keltirilgan po‘lat shesternya quymasidan bir necha dona
olish talab etilsin, deylik. Bunday quymalarni tayyorlashdan avval uning
chizmasidan, materiali, shakli, o‘lchamlari, yuza g‘adir-budurlik sinflari va
boshqa ko‘rsatkichlari bilan tanishib chiqiladi.
Bunday quyma qolipini qo‘lda qumli gil materiallaridan ikki opokada
tayyorlash texnika-iqtisodiy jihatdan foydali bo‘lsin deylik. Buning uchun
dastavval zagotovka eskizini chizamiz (37-rasm, b). Metallni qolipga sovib
qotishida kirishuv qiymati va quymani mexanik ishlovlarga beriladigan yuzalar
qo‘yimi hisobga olinib, ular hisobiga quyma tashqi o‘lchamlari kattalashtiriladi,
teshik esa kichraytiriladi. Keyin esa quyma zagotovka chizmasi asosida model
(qolip qolipi), sterjen yashigi (sterjen qolipi), qolipga metallni kirituvchi quyish
tizimini model elementlari, o‘lchamlari aniqlanib, chizmalari chiziladi (37-rasm,
d) va chizmalar bo‘yicha sifatli quruq yog‘ochdan ular tayyorlanadi. Model,
76
sterjen yashik quyish tizimini modellari tayyorlangach, keyin qumli gil
materiallardan qolip tayyorlashga o‘tiladi.
38-rasmda (sxematik tarzda) quyma qolipini tayyorlash operatsiyalari
keltirilgan:
1. Qoliplash yeri tekislangach, brusoklar qo‘yilib unga model taglik
taxtasi (1) gorizontal qilib qo‘yiladida, ustiga oziqlantirgich modeli 2’ li model
(2) o‘rnitiladi (38rasm, a).
2. Model taglik taxtaga o‘rnitilgan pastki opoka (3) ga model kiritiladi.
Keyin model sirtiga avval qoplama material, keyin uning ustiga to‘ldirgich qolip
materiali solinib opoka to‘ldirilib, shibbalanadi. Ortiqcha material chizg‘ich
bilan sidirib tashlanib, sim (4) bilan bir necha gaz chiqirish teshiklari (5)
ochiladi (38-rasm, b).
3. Opoka taglik taxta bilan yopilib, 180° ga aylantirilib, tekis yerga
qo‘yiladi-da, ustidagi model taxta olinadi. So‘ngra ta’minlagich modeli 2’ ga
shlak tutkich modeli (7), unga esa stoyak modeli biriktirilib pastki opokaga ustki
opoka (5) qo‘yilib, shtirlar (6) bilan mahkamlanadi. So‘ngra modellar sirtiga
yupqa qilib qum kukuni sepiladi (38-rasm, d).
4. Ustki opoka ham xuddi pastkisi singari qolip materiali bilan to‘ldirilib,
shibbalangach ortiqcha qolip materiali sidirilib, gaz chiqarish teshikchalari
ochiladi (38-rasm, e). Keyin stoyak modeli bo‘ylab metall quyish kosachasi
ochilib, stoyak asta-sekin qimirlatilib chiqariladi. Ustki opoka pastki opokadan
ajratilib, 180° ga aylantirilib yerga quyiladi-da, undan shlak tutkich modeli
ajratiladi.
5. Pastki opokadan model ta’minlagich modeli bilan birga asta-sekin
qimirlatib ajratiladi (38-rasm, f).
6. Qolip bo‘shlig‘iga biroz kvars kukuni sepilib, sterje o‘z joyiga
o‘rnatiladi (38-rasm, g).
7. Ustki opoka pastki opokaga qo‘yilib, shtirlar bilan biriktiriladi.
Shunday qilib olingan qolipga metall quyish mumkin.
Qoida qolip tayyorlashda ish unumining pastligi, qolip materiallarining bir
tekis zichlanmasligi, malakali ishchilar talab etilishi va boshqalar qoliplash
mashinalarni yaratilishi va ulardan keng foydalanishni taqozo etdi. Mashinalarda
qoliplar tayyorlashda og‘ir ishlarni mashina bajarib, bu qoliplarda olingan
77
quymalar aniq o‘lchamli, tekis yuzali bo‘lib, mexanik ishlovlarga belgilangan
qo‘l mehnati kamayadi va metall tejaladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |