O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

Quymakorlik cho‘yanlarning markalanishi
. Bu cho‘- yanlarni (GOST 
1412-79)  bo‘yicha  quydagicha  markalanadi.  Masalan,  SCh20  va  SCh  quyma 
(kulrang)  ligini,  20  raqam  o‘nga  ko‘paytirilsa,  cho‘zilishga  bo‘lgan 
mustahkamligini bildiradi. 
Mustahkamligi yuqori cho‘yan
. Quymakorlik cho‘yan- larning puxtaligi 
va  plastikligini  oshirish  uchun  ularni  qolipga  quyishdan  avval  unga  ozgina  Al 

---

56 
 
yoki Mg kukunlari kiritiladi. Suyuq metallda erimaydigan oksidlar, qo‘shimcha 
kristallanish  markazlar  hosil  qiladi.  Eriydi-ganlari  esa  o‘sayotgan  kristallar 
sirtini  yupqa  parda  bilan  qoplab,  o‘sishga  qarshilik  ko‘rsatib  uglerodning 
sharsimon  grafitga  o‘tishiga  olib  keladi.  Bu  grafit  kichik  yuzali  bo‘lib,  metall 
asosining puxtaligiga plastinkali grafitga nisbatan kamroq putur yetkazadi. 
                                                                                                         8-jadval 
Kimyovi 
tarkibi 
HRC 
Ishlatilish joylari 
Si 
Cr 
W 
У 
karnida 
0,15-0,35 
0,40-0,70 
3,5-4,30 
0,15-0,20 
65 
Graver as-ma’ruzalar, turli 
keskichlar, randa, keskich va 
boshqalar 
0,15-0,35 
1,30-1,65 
- 
- 
60 
1,20-1,60 
0,95-1,25 
- 
- 
60 
Parma, razvyortka, metchik 
0,20-0,40 
11,0-12,5 
0,50-0,80 
0,50-0,30 
60 
Shtamplar, kiryalash as-
ma’ruzalari 
0,80-1,20 
4,50-5,50 
1,60-2,20 
0,6-0,9 
50 
Bosim ostida quymalar hosil 
qiluvchi  formalar 
0,15-0,35 
6,50-0,80 
0,50-0,80 
- 
57 
Murakkab shaklli puansonlar 
<0,5 
9,8-4,4 
17,0-18,5 
1,0-1,4 
 
62 
Freza, parma, metchik, 
protyajka, zenkerlar 
tayyorlanadi. 
<0,5 
 
12,0-13,0 
1,5-1,9 
<0,5 
3,5-4,4 
8,5-10,0 
2,0-2,6 
 
<0,5 
3,8-4,3 
12,0-13,0 
2,5-3,0 
63 
Razvyoitkalar, zenker, 
protyajkalar tavvorlanadi. 
0,5 
3,0-3,6 
8,5-9,6 
2,1-2,5 
64 
Qattiqligi NV 35-45 gacha 
bo‘lgan konstruksion issiqqa 
chidamli va zanglamaydigan 
po‘latlarni kesib 
 
                                                                                                                           9-jadval 
Markalari 
MPa 
kamida 
MPa 
Qattiqligi, HB 
Ishlatilish joylari 
MPa 
kgk/mm2 
SCh 10 
98 
274 
1402 
2246 
143-229 
Plita, qopqoq, o‘l- chov toshlari kabi 
quymalar olishda 
SCh 15 
147 
314 
1599 
2246 
163-229 
Maxoviklar, shkivlar, halqalar, 
armaturalar, bosim ostida ishlov- chi 
idishlar kabi quymalar olishda 
SCh 18 
176 
358 
1668 
2246 
170-229 
Stanok asoslari, kor- pus detallari yirik 
shkivlar, silindr bloklari, porshen halqalar 
kabi quymalai olishda 

---

57 
 
SCh20 
196 
392 
1668 
2364 
170-241 
Korpuslar, silindr bloklari, tishli g‘ildi- 
raklar, tolmoz bara- banlari kabi quymalar 
olishda 
 
Shu sababli, bu cho‘yanlarning mexanik xossalari yuqori, yaxshi quyiladi 
va oson kesib ishlanadi. 
jadvalda  bu  cho‘yanlarning  (GOST  7293-85  ga  ko‘ra)  markalari  va  asosiy 
mexanik xossalari keltirilgan. 
 10-jadval 
C
ho’
yan
ni
ng
 m
ar
kas
i 
 
ST
SE
V
 4558
-84 
bo‘
yi
cha
 cho‘
yan 
m
ar
kas
i 
C
ho‘
zi
li
shg
a m
ust
ahka
m
li
k che
gar
asi
, ab M
pa 
(kgk/
m
m
2
) 
Shar
tl
i oquv
cha
n
li
k
 che
g
ar
as
i, 8
02 MP
a, 1 
kgk/
m
m
2
 
N
isbi
y uza
yi
shi
, 
%
 
Q
at
ti
ql
ig
i? kg
/m
m
 
Ishl
at
il
ish 
joy
la
ri
 
VCh 35 
VCh 40 
VCh 45 
VCh 50 
VCh 60 
VCh 70 
VCh 80 
VCh 
1OO 
33135 
33140 
33145 
33150 
33160 
33170 
33180 
- 
350 (35) 
400 (40) 
450 (45) 
500 (50) 
600 (60) 
700 (70) 
800 (80) 
1000 
(100) 
220 
(22) 
250 
(25) 
310 
(31) 
320 
(32) 
370 
(37) 
420 
22 
15 
10 
7 
3 
2 
2 
2 
140- 
170 
140- 
225 
140- 
225 
153- 
245 
192- 
277 
228- 
Stanok staninalari, 
shpindellar, avtomobil va 
traktorlarning tirsakli vallari, 
press traversalari olinadi. 

---

58 
 
(42) 
480 
(48) 
700 
(70) 
302 
248- 
351 
170- 
360