O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

Spiral parmalar. Konstruktiv elementlari va  
geometrik parametrlari 
 
Spiral  (vintli)  parmalar
  birinchi  bor  1867  yilda  amerikaning  Morze 
firmasi  tomonidan  yaratilgan.  Spiral  parmalar  quyidagi 
afzalliklarga
  ega:  1) 
vintsimon kanavkasi borligi uchun ishlov berila-yotgan teshikdan hosil bo’lgan 
qirindini  yaxshi  chiqarilishi;  2)  bosh  kesuvchi  qirralarning  yuqori  uzunligida 
oldingi  burchakning  qoniqar-liligi;  3)  qayta  charxlab  o’tkirlash  uchun  zahira 
yuzaning  ko’pligi  (charxlash  orqa  yuza  bo’yicha  bajariladi);  4)  asbobning 
kalibrlovchi 
qismidagi 
kalibrlovchi 
lentacha 
orqali 
parmani 
yaxshi 
yo’naltirilishi. 
 
Spiral  parmalarni  maxsuslashgan  tsexlar  va  korxonalarda  (zavodlarda) 
ommaviy  usulda  ishlab  chiqariladi,  shuning  uchun  uni  konstruktsiyasining 
murakkabligiga qaramay tannarxi past. 

---

184 
 
 
Spiral parmaning asosiy konstruktiv elementlari va geometrik parametrlari 
12.1-rasmda  keltirilgan.  2
φ
  burchakli  konussimon  kesuvchi  qismning 
cho’qqisida  ikkita  bosh  kesuvchi  qirralar  joylashgan.  Orqa  yuzaning  shakli 
charxlash  usuli  bilan  hosil  qilnadi.  Ikkita  orqa  yuzalarning  o’zaro  kesishuvi 
natijasida  bosh  kesuvchi  qirraga 
ψ 
burchak  ostida  og’ma  holatda  ko’ndalang 
kesuvchi qirra hosil bo’ladi. Ushbu qirra parmaning markazida 
d
0
=(0,15...0,25)
d
 
shartli  diametr  bilan  joylashgan.  Ikkita  yordamchi  kesuvchi  qirralar  oldingi 
yuzalar  va  tsilindrsimon  kalibrlovchi  lentalarni  kesishuv  joyida  joylashgan. 
Yordamchi qirralarning parma o’qiga nisbatan og’ish burchagi 
ω
 ga asosan bosh 
kesuvchi qirradagi oldingi burchaklar 
γ
 ni qiymatini aniqlaydi. 
 
12.1-rasm.