О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Jalpaqteva 
—  Samarqand  viloyati  Urgut  rayonidagi  qishloq.  Ba`zilar  yalpoqtepa  deb 
to`g`ri  talaffuz  qiladilar.  O`zbek-qipchoqlar  tepa  deyish  o`rniga  «teva»  deb  talaffuz  qiladilar. 
Qishloqda  jarat  urug`i  yashagani  uchun  uni  Jarat  ham  deyishadi.  YAlpoq  tepani  erli  xalq 
shevasida Jalpoqtepa deyishadi.
 

---

 
97 
Jo`gi 
-  Samarqand  viloyati  Narpay  rayonidagi  qishloq  nomi.  Jo`gi  —  O`rta  Osiyo 
lo`lilarining bir qavmi. Jo`gi so`zining «qashshoq», «kambag`al» ma`nosi ham bor.
 
Dapsan 
— tog` yonbag`ridagi tekis maydoncha, supa degan ma`noni anglatadi. Farg`ona 
viloyati  O`zbekiston  rayonida  Depsan  degan  qishloq  bor.  Surxondaryo  viloyati  Jarqo`rg`on  
rayonida Jo`gidapsan degan  tepalik ham bor.
 
Qo`shxavut 
— Samarqand viloyati Xatirchi rayonidagi qishloq nomi. SHu qishloqliklar va 
Nurota rayonining qo`shni qishloqlarida yashaydiganlar hovuzni «hovut» deyishadi. Hovuz so`zi 
o`zbek  tilining  barcha  shevalarida  arabchaga  aslida  yaqin  shakllarda  («ovuz»,  «avuz»  deb) 
tallaffuz etiladi. Qishloqda ikkita hovuz bo`lganligi sababli erli xalq Qo`shhovuz — Qo`shhavut 
deb atay boshlaganlar.
 
Gonchi 
— Samarqand viloyati Oqdaryo rayonidagi ariq va Tojikiston Jumhuriyati Xo`jand 
rayonidagi  qishloq  nomi.  Gon  (gonchi)  so`zi  tarixiy  manbalarda,  jumladan  Alisher  Navoiy 
asarlarida  ko`p  uchraydi.  Gonchi  —  it  g`ajib  uzmasin  uchun  o`ning  arqoniga  bog`lanadigan 
yog`och,  jun  to`qimini  tishlab  iflos  qilmasin  uchun  otning  bo`yniga  bog`lanadigan  tayoq  ham 
gonchi deyiladi.
 
Afrosiyob 
— Samarqand shaxrining dastlabki nomi. Hozir   arxeologiyaga   oid  kurikxona 
shu  tepalikdan  topilgan  arxeologiyaga  oid  topilmalar  Samarqandning  yoshini  aniqlashda  asos 
bo`lib  xizmat  qiladi.  Sug`dcha  par  siyov  (par  siyoh  ob)  —  qora  suv  tepaligi  degan  ma`noni 
bildiradi.  YA.  G`.  G`ulomovning  fikricha,  Solor,  Kaykovus,  Zolariq  va  Afrosiyob  nomlari 
«SHohnoma» kitobi ta`siri ostida maydonga kelgan bo`lsa kerak.
 
Varaksar 
—  Samarqand  yaqinidagi  Robotxoja  qish-log`ining  oldingi  nomi.  Bu  so`z 
«varg»,  «bandivarg»  shaklida  Rudakiy  asarlarida  ham  tilga  olingan,  Varaksar  «to`g`on  boshi» 
demakdir. Haqiqatan ham o`rta asrlardayoq bu qishloq yonida Zarafshonga to`g`on qurilib, daryo 
suvi uch tarmoqqa bo`lingan. Bu ariqlar keyinchalik Darg`om, Abbos va Qoraunus deb atalgan. 
YAqin  vaqtlargacha  Zarafshon  vodiysidagi  Barkbon  shahri  yaqinidagi  Varakdex  —  To`g`on 
qishlog`i bo`lgan. Qishloq hozir ham shu nom bilan ataladi.
 
SHunday qilib o`qituvchi keltirilgan tarixiy-geografik joylarning nomlari va toponimlaryga 
asoslanib,  mazkur  darsda  Samarqand  va  uning  vohasida  juda  ajoyib  va  turli-tuman  nomlarning 
bir guruhinigina ko`rib chiqishga muvaffaq bo`linganini, o`quvchilar ham  o`z jonajon maktabi, 
jamoa va davlat xo`jaligi, qishloq va rayon hududidagi nomlarning kelib chiqishi bilan qiziqishi 
hamda  mana  shunday  toponimik  ma`lumotlar  yig`ishi  zarurligi,  bu  esa  ularga  jonajon  o`lka 
tarixini o`rganishda, mustaqil ijod qilishda olgan bilimlarini chuqurlashtirishda yaqindan yordam 
berishini ta`kidlaydi.