O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 

6-§. Ovoz harakatchanligini rivojlantirish.  

Harakatchanlik  texnikasi  barcha  ovoz  turldari  uchun  kerak,  u  tovushga 

noziklik,  yengillik  va  plastik  baxsh  etadi.  Harakatchanlikni  rivojlantirish  uchun 

mashqlarni  dastlab  juda  sekin  tempda,  uni  erkinlik,  pozitsion  va  intonatsion 

aniqlashnini egallagan sari tezlashtirib kuylash lozim.  

Passajlar  tipidagi  mashqlarni  ijro  etganda  nafas  tejamkorligi,  tovush 

dinamikasiga  e’tibor  qaratiladi.  Tovushlarni  hamma  vaqt  bosiqliq  bilan,  go’yo 

yashirin  boshlash  lozim.  Yuqoriga  melodik  harakatda  jarangdorlikni  kuchaytirish 

lozim.  Yodda  tutish  shartki,  tez  passajlarni  kuylash  yanada  bosiq  jarangni  talab 

etadi, zero ovoz yengilligi va harakatchanligi yo’qolishi mumkin.  

Eng kichik davomiyliklar ijrosi aniqligi, sofligiga e’tibor haratiladi. Buning 

uchun har bir tovush u qayta yaratilganiga tezda xayolan kuylanadi ("tez kuylang, 

yanada tez o’ylang"). Har bir kuchli ulushda yengil aksent ham aniqlikka xizmat 

qiladi.  

Bu  bo’lim  ikkinchi  qismidagi  ko’pgina  mashqlarni  legato  va  stakkatoda 

kuylash  mumkin. Unutmang, stakkatoda kuylaganda  tovush  yanada  sekin  va  juda 

---

185 

 

"o’tkir" jaranglash, bo’lish kerak, kuylovchi uni go’yo yuqori tishlar ildizlarida his 

qiladi.  

Yuzlar  kvadrat  mushaklari  qisqaradi,  tabassumda  tishlar  ochiladi  (ton 

qancha yuqori bo’lsa, tabassum shuncha keng), nafas olish kichik aloqida hollarda 

harakatchanlik ustida ta’limning birinchi yilidanoq ishlash mumkin. Bu maqsadda 

tegishli  murakkablikdagi  mashqlar  kiritiladi.  Ko’plab  mashqlar  yuqori  ayol 

ovozlarga mo’ljallangan.  

Barcha  ovozlar  harakatchanligini  rivojlantirish  boshlang’ich  bosqichi 

uchun  mashq.  Aniq,  gammaning  har  bir  pog’onali  jarangi  aniqligiga  erishib 

kuylanadi. Tonillikdagi ko’rsatish bilan tanlanadi.  

Past  va  o’rta  ovozlarda  qarakatchanlikni  rivojlantirish  dastlabki 

mashqulotlari uchun mashq "lya",  "mi",  "do",  "re"  bo’g’inlarga  kuylanadi. Baslar 

major  si  bemoldan,  baritonlar  va  messo  sopranolar  majordan  boshlashadi.  Erkin 

jaranglovchi tonlar doirasida sekvension kuylashda davom etiladi.