O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

3-§. Psixologiya - inson sub’ektiv dunyosi xaqidagi fan sifatida. 

Xar  bir  o’quvchi  psixologik  jixatdan  individualdir,  shuning  uchun  xar 

birining  vokal  san’atidagi  muvaffaqiyatlari  turlidir.  O’qituvchi  psixolog  bo’lishi 

kerak,  o’quvchida  xonandalarga  xos  xislatlarni  tarbiyalashi  lozim.  Inson  ichki 

dunyosini  idrok  etish,  emotsional  va  iroda  shakllariga  ajratish  odatdir.  Idrok  xis 

etishdan boshlanadi, - psixologik protsessning eng oddiysidan, bizning ongimizda 

xodisa va narsalarning xislatlarini yoritadi. Narsa va xodisalarni xis etish ongda bir 

butun obraz yaratadi. Informatsiya qabul qilayotganimizda aql xam ishtirok etadi, 

kerakligini ajratib, bir-biri bilan taqoslaydi, avval ko’rgani bilan solishtiradi.  

Faoliyat  davomida  xonandadaning  kasbiy  xis  tuyg’ulari  rivojlanadi, 

xususan  -  bu  tovush  xissi,  tayanch  xislaridir.  Ijodiy  faoliyat  davrida  o’qituvchi 

o’quvchining  kuzatuvchanligini  rivojlantirishi  kerak.  Diqqatni  oshirish,  ongga 

boshqa xech qanday narsaga axamiyat berishlikka yo’l bermaydi, qaysiki faoliyatni 

muvaffaqiyatli bo’lishiga garovdir. Diqqatni doim mashq qildirish kerak, shunda u 

doimo  fikrni  jamlay  oladigan  bo’ladi.  Markazda  faqat  ijodiy  maqsadni  qoldirib, 

xonanda  ijro  vaqtida  diqatini  juda  ko’p  ob’ektlarga  taqsimlashi  kerak. 

Qo’shiqchilik  faoliyatida  eslab  qolish

 

qobiliyati  juda  zarurdir,  chunki  xonanda 

katta  repertuarni,  barcha  texnik  bilimlarni  va  qo’shiqchilik  xissiyotini  yodda 

saqlashi  kerak.  Eslash  qobiliyatini  doim  rivojlantirib  turishi  kerak,  bunga  doimo 

ayrim  informatsiyani  eslab  qolish,  uni  yodda  tutish  vaqt  davomida  uni  eslashga 

yordam  beradi.  Eslab  qolingan  materialni  logika  nuqtai  nazaridan  bir-biri  bilan 

bog’lash va qaytarish kerak. O’rgangan materialni yodda saqlab qolish, uni to’g’ri 

---

218 

 

ijro  etishdir.  Vokal  pedagogikasi  kabi  artistik  faoliyat  uchun  xam  tasavvurga  ega 

bo’lish  zarur.  Ijodiyot  fantaziya  rivojiga  asoslangan,  xonanda  fantaziyalash 

xususiyatini doim boyitishi, faraz etish kuchini oshirishi lozim. Vokal o’qituvchisi 

o’quvchining kelajagi qanday bo’lishini, uning ovozi qanday tus olishini oldindan 

ko’ra bilishi kerak. Xissiyot bu insonning borliqqa bo’lgan munosabatidir.  

Musiqa xissiyotni ochib beruvchidir, shuning uchun uni xissiyotlar tili deb 

ataydilar. O’zmizda yaxshi emotsiyalarni uyg’ota bilishimiz lozim, ular faoliyatni 

yaxshilaydi.  Darsni  shunday  olib  borish  kerakki,  o’quvchida  yaxshi  emotsiyalar 

paydo  bo’lsin.  O’quvchida  dars  davomida  yomon  emotsiyalar  paydo  bo’lsa,  u 

darsga  kelishni xoxlamay  qoladi.  O’quvchining emotsional  xolati  xar  xil  bo’ladi, 

buni  o’qituvchi  doim  esda  saqlashi  lozim.  Ijro  doim  emotsional  jilolar  bilan  boy 

bo’lishi  kerak,  shuning  uchun  emotsional  sust  o’quvchilarda  uni  rivojlantirish 

lozim. Xar bir xonanda eslab qolish qobiliyatini emotsiyaga tayanib rivojlantirishi 

kerak.  Lekin  ijro  davomida  inson  -  ijodiy  emotsiya  bilan  o’z  emotsiyasini 

aralashtirishi mumkin emas. Emotsiya albatta badiiy formada namoyish etilmog’i 

kerak. Xis tuyg’ular boyligi inson ichki dunyosi to’lik bo’lishini ta’minlaydi.