|
Effektlar uchrashi:
-
burishgan;
-
g’ichirlagan va g’ichillash;
-
qarsillagan;
-
irillagan;
-
hirilloq;
-
baqiroq;
-
ataylab vokal sinishi;
-
titroq;
-
bezakli texnik;
O’ziga ishonib kuylashda
har doim qulaylikni his qilib kuylash talab
etiladi
.
Agar qulaylik his qilmastan kuylansa, shikast yetishi mumkin, bu noto’g’ri.
Qanday kuylaganingizni faqat o’zingiz his qilishingiz kerak.
3-§. Tovush paydo qilish organlarining tuzilishi.
Tovush paydo qilish organlarining tuzilishi
-
bo’g’iz va burun bo’shliqlari
nafas olish naycha yo’llari va o’pka tovush hosil qiluvchi aozolar hisoblanadi.
Hiqildoq nafas olish naychasi (traxeya) va halqum orasida joylashgan. Nafas u
oolining bo’shlig’i tikkasiga kesilgan holda qum soatiga o’xshaydi. hiqildoq
ichidan shilimshiq parda bilan qoplangan va to’rtta tomoq toayidan iborat. Ular
qalqonsimon, ikkita qora taolat va barmoqsimon bo’ladi. Ular o’zaro bolangan va
mushaklar bilan ta’minlangan, tomoq toaylari yoshiga qarab sekin - asta suyakka
aylanib boradi. Bo’g’izning yuqori bo’limi - ustki boylam bo’shlig’i – yolg’on
tovush boylamigacha cho’zilgan Morganiyevlar oshqozoni nomini olgan, ikki
tomonlama chuqurlashgan qismi yolqon tovush boylamidan haqiqiy ovoz
boylamigacha cho’zilgan.
Hiqildoqning pastki boylam bo’shlig’i barmoqsimon tog’ayning pastki
chekkalarigacha yetadi, qalqonsimon tog’ay tovush paychasining uzunligiga
bog’liq bo’lib, erkaklarda ayollamikiga nisbatan uzunroq, kuchli rivojlangan. Bu
198
hiqildoqning kattaligiga ta'sir qiladi. Ayollar hiqildoqining eng kattasi taxminan
erkaklardagi eng kichkina bo’g’iz bilan teng. Hiqildoq til ostidagi harakatchan
suyakka maxkamlangani va umurtqa oldi muskul pardasi bilan bolangani sababli
hiqildoq asta va faol harakat qilishi mumkin.
Yolg’on tovush boylamlari ashula aytishda qatnashmaydi, lekin ular
tarkibida suyuqlik bilan ta’minlaydigan bezlar bo’lib, ular haqiqiy tovush
paychasini namlab turadi. Haqiqiy tovush boylamlarining qirqoqlari sadaf rangga
ega. Tovush paychasining ishida ikki guruh muskullar: ichki, tashqi cho’ziq
muskullar tovush ishtirok etadi. Mazkur guruhdagilarning har biri maolum vazifani
bajaradi. Tovush mushaklari ko’krak registrida tovush boylamlarining uzunligini,
yo’onligini, kengligini o’zgartiradi, tovush oraliini kengaytiradi va toraytiradi.
Tinch nafas olinayotganda boylamlar orasida uchburchakli keng darcha
ochiladi. Tovush darchasi orqali havo bemalol keladi. Hiqildoqni ovqat tushib
qolishidan himoya qilish uchun yutingan vaqtda tomoq uchburchakli kemirchak
plastinka hiqildoq qopqog’i bilan berkitiladi.
Burunning tarkibi suyakli va kemirchakli skeletdan iborat. Burun bo’shlig’i
shilimshiq pardalar bilan qoplangan, bir – biriga teng ikkita yarimlikdan iborat
bo’lib, bu joy burun chig’anoqi deyiladi va ularning ostidan bir nechta burun
bo’shlig’idagi chiqish joy lari ochiladi: peshonali, yiringli, panjarasimon.
Halqumnaysimon oraliq tushunilib, yuqorisi bosh miyaning tubi bilan
chegaralanadi, pasti esahiqildoq va ovqat yo’liga o’tadi. Oldindan unga og’iz va
burun bo’shlig’i o’tadi, natijada uchta alohida anatomik kimyo paydo bo’ladi:
burun – halqum bo’shlig’i bo’g’izi, og’iz- halqum bo’shlig’i bo’g’izi,
vahalqumning o’zi.
Esnash yuqoridan tanglay pardalari bilan, pastdan esa ikki tomonlama
tanglay dutachasi orqali tilgacha chegaralangan. Tanglay pardasi shilimshiq pardali
plastinka bilan qoplangan va orqaga davom etgan qattiq tanglay hisoblanadi.
Kichkina tilcha yumshoq tanglay o’rtasida joylashgan, o’zining shaxsiy
mushaklariga ega.
199
Hiqildoq nafas yo’ligacha davom etgan – naycha halqali tomoq
kemirchaklaridan tarkib topgan. Traxeya ikkita yirik nafas yo’liga bo’linadi, u
hamma narsaning bo’g’izigacha maydalab ikkita o’pka hosil qiladi. Ko’krak
bo’shlig’i qorin bo’shlig’idan diafragmasi bilan ajratilgan. Bu kuchli mushak
orqasidan umurtqa pog’onasigacha, oldindan esa oftob o’ramasi bilan
mustahkamlangan.
Birinchidan, vokalist (ashulachi, qo’shiqchi, xonanda) ovozini
yo’qotmaslikka o’rganish kerak. Ovoz yo’qolib qolsa uning qayta tiklanmasligiga
qadar vokal mashg’ulotlarini (qoshiq aytish) to’xtatishga to’g’ri keladi. Undan
tashqari, bo’g’ilgan ovozni o’z tabiiy holatiga keltirish juda murakkab jarayondir.
Shuning uchun, mahoratli qo’shiqchi intonatsion hatolardan qochish uchun ovozini
taranglashtirishga (tomoqqa kuch berishga) majbur bo’ladi. Demak, ovoz
yaxshilanmaguncha, bunday yo’lni qo’llamaslik lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
