O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

12-topshiriq. 

Tadbirkorlik va hayotqonunlari 

Har  qanday  tadbirkor  o‘z  ishini  boshlar  ekan,  u  tadbirkorlik  faoliyatini 

muvaffaqiyatli  yuritish  uchun  o‘zidagi  bor  bilim,  saviya,  tajriba  va  pul 

mablag‘larini  ishlatadi.  Bunda  u  ko‘pincha  o‘zining  hayot  tajribasiga,  o‘qigan 

o‘quv muassasasida olgan bilimlariga, ota-onasidan yoki yaqin insonlaridan bilib 

olgan  bilimlar  majmuasiga  va  qandaydir  etik  qoidalarga  rioya  qiladi. 

Lekin,ko‘pincha tadbirkorning ishi hozirgi paytdan ko‘ra muvaffaqiyatli bo‘lishi 

va yanada rivojlanishi uchun buning o‘zi aslo yetarli bo‘lmaydi. Haqiqatan ham, 

bizga ma‘lum bo‘lgan olti ming yil davomidagi insoniyat tarixida barcha insonlar 

o‘z ota-onalaridan va ustozlaridan turli xil bilim hamda ko‘rsatmalar olganlar va 

buning  natijasida  hayot  tajribasiga  ega bo‘lganlar,  oldilariga  juda  katta  niyat  va 

orzular  qo‘yganlar  hamda  juda  katta  narsalarni  orzu  qilganlar.  Ammo,  ming 

afsuski,  ularning  tug‘ilganliklari  va  orzulari  haqida  qabr  toshidan  boshqa  hech 

nima qolmagan. Muvaffaqiyatga erishish yo‘l-yo‘riqlari haqida juda ko‘p kitoblar 

yozilgan,  anjumanlar  va  seminarlar  o‘tkazilgan,  unda  katta  muvaffaqiyatga 

erishgan  insonlar  o‘zlari  haqida  to‘lqinlanib  gapirganlar,  lekin,  biznesda 

muvaffaqiyatga  erishishning  qandaydir  tayyor  qoidalari  yoki  qandaydir  retsepti 

hali  yozib  chiqilmagan.  Ba‘zilar  muvaffaqiyatga  o‘z  do‘stlaridan  va  oilalaridan 

ajralish  hisobiga,  kimdir  esa  o‘z  hayotini  garovga  qo‘ygan  holda  erishadilar. 

Ba‘zilar  uchun  esa  muvaffaqiyatga  erishish  va  boylik  orttirish  orzusi  umr 

davomida ezgu va shirin orzuligicha qolib ketaveradi. Ba‘zilar esa boy bo‘lishadi, 

lekin,  oldingi  kambag‘al  paytlaridagi  oilaviy  baxtni  va  xotirjamlikni  topa 

---

363 

 

olishmaydi. Biz Sizga  muvaffaqiyatga erishish yoki boylik orttirish kaliti tayyor 

holda  taqdim  etilmaymiz,  balki  unda  bu  yo‘lda  tadbirkor  qilishi  lozim  bo‘lgan 

ishlar qanday bo‘lishi kerakligini  ko‘rsatib o‘tamiz. Agar, bu maslahatlarga amal 

qilinsa, Siz muvaffaqiyat kalitini qanday qilib topish mumkinligini o‘zingiz bilib 

olasiz,  so‘ngra  esa,  bu  sehrli  kalitdan  foydalanib,  muvaffaqiyatga  eltadigan 

eshikni topishingiz va uni ochishingiz kerak bo‘ladi. Kitob hayotimizdagi voqea- 

hodisalarga  ob‘ektiv  nazar  tashlashga,  maqsadlarni  aniqlashga,  ularga  erishish 

yo‘llarini  chamalashga  bo‘lgan  bir  urinish  bo‘lib,  ularni  baholash  Sizga  havola. 

Agarda,  bu  muammolarga  har  kim  ham  aniq  va  ravshan  javoblar  topa  olsa,  bu 

albatta, juda ajoyib holat bo‘lib, hayot yanada go‘zal bo‘lar edi. Lekin, bir kimsa 

uchun  muvaffaqiyatga  erishish  yo‘li  bo‘lgan  echimlar  ikkinchi  kimsa  uchun 

batamom muvaffaqiyatsizlikka eltadigan yo‘l bo‘lishi ham mumkin. Chunki, har 

bir  inson  o‘zicha  tanho,  aqli,  shart-sharoitlari  va  hayot  tarzi  ham  qaytarilmas 

bo‘lib yaratilgandir. Demak, bizning asosiy maqsadimiz - har bir insondagi ichki 

imkoniyatlarni uyg‘otishga harakat qilish va unda muvaffaqiyatga erishish kalitini 

topishga  so‘nmas  ishtiyoq  uyg‘otishdir.  Albatta,  muvaffaqiyatga  erishish  uchun 

ma‘lum  bir  qoidalarga,  tartiblarga,  ko‘rsatmalarga,  ogohlantirish  va 

ehtiyotkorliklarga rioya qilish kerak bo‘ladiki, bunday tartib-qoidalar yoki boshqa 

so‘zlar bilan aytganda ―Biznes etikasi‖ jamiyatning har bir qatlamida, xududlarda 

va  mamlakatlarda  xilma-xil  ko‘rinishlarda  bo‘ladi.  Ammo,  afsuski,  texnokratik 

jamiyat rivojlanishi va uning turli sohalarga jadal kirib borishi bu muammolarga 

bag‘ishlangan  adabiyotlar  yaratishni  ancha  chegaralab  qo‘ydi  va  natijada 

mamlakatimizda  bunday  kitob  hamda  qo‘llanmalar  qisman  yoki  umuman 

yozilmadi  va  shuning  uchun,  ham  kerakli  nusxalarda  nashr  etilmadi.  Demak, 

shuning  uchun,  ham  ko‘pchilik  bo‘lajak  tadbirkorlar  jamiyatda,  ishxonada,  chet 

ellik  tadbirkorlar  orasida,  boshqalar  bilan  o‘zaro  muloqotda  va  oilada  qanday 

qilib muomala qilish, o‘zini tutish, biznes suhbatni olib borish, janjalli holatlarga 

duch kelmaslik uchunnimalar  qilmoq kerak ekanligini oliy ta‘lim muasasasidagi 

ta‘lim  olish  jarayonida  yaxshi  anglay  olmaydilar.  Bu  esa  yana  boshqa  va  kerak 

bo‘lmagan  qo‘shimcha  muammolarni  keltirib  chiqarishga  sabab  bo‘ladi  hamda 

---

364 

 

busiz  ham  murakkab  bo‘lgan  hayot  tarziga  salbiy  ta‘sir  qiladi.  Albatta, 

tadbirkorning  faoliyatidagi  va  jamiyatdagi  qiyinchiliklarini  faqatgina  to‘g‘ri 

muloqot  qoidalarni  yo‘qligi  bilan  izohlash  kulgili  bo‘lar  edi,  lekin,  bu  samarali 

muloqot tartib-qoidalarining yoki biznes etikasining juda katta tarbiyaviy, ahloqiy 

va  insoniy  ahamiyatini  rad  qilish  ham  telbalik  bo‘lishi  tushunarlidir.  Xozirgi 

tadbirkorlik va ishbilarmonlik jadal sur‘atlar bilan rivojlanayotgan davrimizda biz 

murakkab  insoniy  munosabatlarda  adashib  qolmasligimiz,  xatolardan  holi 

bo‘lishimiz,  insonni  va  uning  intilishlarini  yaxshi  tushunishimiz  hamda  his 

tuyg‘ularimizni  maqsadga  muvofiq  ravishda  jilovlab  olishimiz  uchun  bunday 

samarali  muloqot  tartib-qoidalari  yoki  biznes  etikasi  hayotiy  zarur  va  muhim 

bo‘lgan  bir  ashyoga  aylanib  borayapti.  Haqiqatan  ham  bizning  barchamizda 

o‘zimizga  xos  bo‘lgan  hayot  tarzimiz  tufayli  yuzaga  kelgan  ishonchsizlik, 

talabchanlik,  shubha,  qattiqqo‘llilik  va  nodo‘stona  munosabatlar  o‘zimiz  uchun 

ishimizni  rivojlantirishga  xalaqit  beradigan  qandaydir  kishanga  aylanib 

bormoqda. Ushbu kitobda bular bilan bog‘liq muammolarning ko‘pchiligi ko‘rib 

chiqiladi  va  holis  nuqtai-nazardan  tahlil  qilinadi  hamda  tadbirkorning 

muvaffaqiyatga  erishish  uchun  nimalarga  diqqat-e‘tiborini  qaratishi  lozimligiga 

urg‘u  beriladi.  Bu  esa  har  bir  insonga  va  birinchi  navbatda  bizning  muhtaram 

hamyurtlarimizga ularning turfa xil murakkab muammolarini hal qilishga yordam 

beradi  deb  umid  qilamiz.  Sizlar  bu  ma‘lumotlarga  muhtojsizlar,  chunki,  Siz 

hayotda  albatta,  muvaffaqiyatga  erishishingiz  va  munosib  hayot  tarziga  ega 

bo‘lishingiz kerak. Bu ma‘lumotlar Sizni yana o‘ylashga, ijodiy fikrlashga majbur 

qiladi  va  ular  yangi  narsalar,  biznes  g‘oyalar  kashf  etishga,  o‘z  ijodiy 

potetsialingizni 

muvaffaqiyatgaerishishyo‘lidato‘lasafarbaretishuchunhayotiyzarurdir. 

Biz ishonamizki, ushbu ma‘lumotlar barchaga qandaydir darajada ko‘mak beradi 

va har kimga nima bilandir yordam beradi.  

Siz  tug‘ilganingizda  hech  bir  aybsiz,  beg‘ubor  inson  bo‘lasiz  va  Sizning 

bundan  buyon  rivojlanishingiz  oilangiz,  atrof-muhit  va  o‘zingizga  bog‘liq  bo‘lib 

---

365 

 

qoladi. Biroz vaqtdan keyin o‘zingizni-o‘zingiz va aqlingizni taniysiz hamda endi 

Sizning  etuk  inson  bo‘lib  etishishingiz  va  kamolot  sari  yana  ham  dadilroq 

ravojlanishingiz  faqat  o‘zingizga  bog‘liq  bo‘lib  qoladi.  Buning  uchun  esa  ilm, 

bilim, mehnatsevarlik, tirishqoqlik kerak bo‘ladi. Agar, insoniyat asrlar davomida 

yaratgan  bilimlarni  yaxshilab  o‘zlashtirib  olsangiz  va  ularni  amalda  qo‘llashga 

kuch-quvvat  va  imkoniyat  topsangiz,  boylik  Sizga  o‘z-o‘zidan  oqib  kelaveradi. 

Shuning uchun, ham ota- bobolarimiz ―