O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

2-topshiriq. Matnni o‘qing. Matnga asoslanib mutaxassisligingizga oid so‘z va 

terminlarning  imlosi  yuzasidan  oxirgi  qabul  qilingan  o‘zgarishlar  haqida 

ma‘lumot to‘plang. 

 

 

O‗zbekiston  Respublikasining  Davlat  tili  haqidagi  Qonuni  qabul  qilinishi 

munosabati  bilan  O‗zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  huzurida 

Respublika terminologiya qo‗mitasining ish boshlashi, terminologiya masalalariga 

bag‗ishlab  Respublika  miqyosida  bir  necha  ilmiy-amaliy,  ilmiy-nazariy 

konferensiyalarning o‗tkazilganligi fikrimizning yaqqol dalilidir.  

       Muhimi 

shundaki,  RMTK  o‗z  faoliyati  davomida  ―O‗zbek  tili 

terminologiyasi‖  nomli  byulleten  nashr  etishni  yo‗lga  qo‗ydi,  unda  o‗zbek  tili 

terminologiyasining  dolzarb  masalalariga  bag‗ishlangan  qator  maqolalari  bilan 

birga,  har  bir  qo‗llanuvchi  terminlarning  ro‗yxati  ham  berib  borildi.  Shuni  qayd 

etish  lozimki,  Atamaqo‗m  RMTK  an‘anasini  davom  ettirib,  ko‗rsatilgan 

―Byulleten‖ ni nashr etishni yo‗lga qo‗ydi. Ta‘kidlash lozimki, Atamaqo‗m keyingi 

yillarda o‗zbek tili terminologiyasi tizimlarini barqarorlashtirish va terminlarni har 

xilligiga chek qo‗yish borasida ancha-muncha ishlarni amalga oshirdi, boshqacha 

qilib  aytganda,  respublikamizda  terminologiya  masalalarini  hal  etish  jonlantirib 

yuborildi.  Xususan,  uning  tashabbusi  bilan  terminlarni  nomlash  prinsiplari  ishlab 

chiqildi  va  e‘lon  qilindi.  Atamaqo‗m  mana  shu  prinsiplarga  suyanib,  ilm-fan, 

1984-yilda O‗zbekiston Fanlar akademiyasi Prezidiumi 

qoshidagi Respublika Muassasalararo terminologik 

komissiya (RMTK)ning tashkil etilgan.

 

---

170 

 

ishlab  chiqarishning  turli  sohalariga  oid  terminologik  lug‗atlar  seriyasiga  chiqara 

boshladi. 

       Shuni  aytish  kerakki,  tilda  an‘anaviy  tarzda  qadimdan  saqlanib  kelayotgan 

iqtisodiy atamalar bilan zamonaviy iqtisodiy terminlar o‗rtasida juda katta farq bor.  

 

 

Qadimgi  iqtisodiy  atamalarning  miqdori  ancha  cheklangan  bo‗lsa,  hozirgi 

yangi  davr,  ya‘ni  bozor  iqtisodiyotiga  o‗tish  davrida  iqtisod  terminlariga  ehtiyoj 

ortishi  munosabati  bilan  iqtisodiy  terminlar  beqiyos  boyib  bormoqda.  O‗zbek 

tilining  iqtisodiy  terminlarini  to‗plash,    sistemalashtirish,  ilmiy  nuqtai  nazardan 

tadqiq  etish  va  shu  asosda  bu  terminologik  tizimni  imkon  boricha  tartibga  solish 

zarurati tug‗ildi. 

Tilning  o‗z  qatlamiga  mansub  so‗zlar  uning  shakllanish  davrida  qanday  narsalar 

muhim  o‗rin  tutganini,  tilning  lug‗at  tarkibi  esa  xalq  nima  to‗g‗risida  fikr 

yuritganini  ko‗rsatib  turadi.  Boshqa  tillarda  bo‗lganidek,  o‗zbek  tilida  ham 

xalqning  turmushiga,  ishlab  chiqarish  faoliyati,  usuli  atrof-muhit  bilan 

munosabatiga  qarab  qadimdanoq  xilma-xil  lug‗aviy  qatlamlar  tarkib  topa 

boshlagan.  Asta-sekin  jamiyat  taraqqiy  eta  boshlagani  sari,  boshqa  sohalarda 

bo‗lganidek,  iqtisodiyotda  ham  yangidan-yangi  qonuniyatlar  kashf  etila  boshladi, 

iqtisodiyotni  o‗rgana  boshlashga  yo‗l  ochildi,  pirovardida,  hozirgi  davrda 

hayotimizning  asosini  tashkil  etgan  tom  ma‘nodagi  iqtisodiyot  ro‗yobga  chiqdi. 

Bunday  ekstralisoniy  omillar  iqtisodiyotning  o‗ziga  xos  terminologik  tizimining 

qaror  topishiga  sabab  bo‗ldi.  Demak,  iqtisodiyot  terminologiyasi hozirgi  holatiga 

yetib kelgunga qadar bir necha bosqichlarni bosib o‗tdi. 

---

171