O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi



Download 353,15 Kb.
Pdf ko'rish
bet9/19
Sana31.12.2021
Hajmi353,15 Kb.
#276664
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   19
Bog'liq
Dinora Homidova kurs ishi

Bog‘langan qo‘shma gap 

Qismlarning  o„zaro  teng  aloqaga  kirishuvidan  tuziladigan  gap  bog„langan 

qo„shma  gap  deyiladi.  Boshlangan  qo„shma  gap  kismlari  o„zaro  biriktiruv 



 

24 


bog„lovchilari(  va,  hamda),  zidlov  bog„lovchilari  (ammo,  lekin,  biroq,  balki), 

ayiruv  bog„lovchilari  (yo,  yoki,  yohud,  dan...,  goh-goh,  ba‟zan  ...  ba‟zan,  hali.  .. 

hali,  bir-bir),  teng  bog„lovchi  vazifasidagi  -da,  -u(-yu)  ,  na...  na  yuklamalari, 

shuningdek,  bo„lsa,  esa  yordamchilari  vositasida  bog„lanadi.  Shunga  ko„ra 

bog„langan qo„shma gaplarni quyidagi turlarga ajratish mumkin: 

1.  Biriktiruv bog„lovchilari yordamida bog„langan qo„shma gap. 

2.  Zidlov  bog„lovchilari yordamida bog„langan qo„shma gap. 

3.  Ayiruv bog„lovchilari yordamida bog„langan qo„shma gap. 

4.  Teng  bog„lovchi  vazifasidagi  yuklamalar    yordamida  bog„langan  qo„shma 

gap. 


5.  Bo„lsa, esa yordamchi so„zlari vositasida bog„langan qo„shma gap.  

Biriktiruv bog„lovchilari (va, hamda; ba‟zan shu vazifadagi ham  yuklamasi) 

yordamida  bog„langan  qo„shma  gap  tarkibidagi    qismlardan  bir  paytda  yoki  

ketma-ket ro„y beradigan voqea-hodisalar anglashilib turadi. Masalan: Haqiqat va 

to„g„rilikni sevadigan odam doim vijdoni farmoniga itoat qiladi va uning vijdoniga 

hech kim hokim bo„la olmaydi. 

Zidlov  bog„lovchilari  (lekin,  ammo,  biroq,  balki)  yordamida  tuzilgan 

bog„langan qo„shma gap qismlari mazmunan bir-biriga zid bo„ladi. Masalan: Har 

qanday  narsada  isrofgarchilik  bor,  ammo  yaxshilikda  isrof  bo„lmaydi.  («Ajoyib 

nasihatlar»).  

Ayiruv  bog„lovchilari  (yo,  yoki,  yohud,  goh,...,  goh,  dan..  dan,  ba‟zan  .. 

ba‟zan..)  yordamida  tuzilgan  bog„langan  qo„shma  gapda  birini  tanlash  lozim 

bo„lgan  yoki  galma-gal  ro„y  beradigan  voqea-hodisalar  ifodalanadigan  qismlar 

birikadi.  

a)    yo  (yo..,  yo)  yo..,  yo  bo„lmasa,  yoki  (yoki..,  yoki)  yo..yoki;  hoh..hoh 

bog„lovchilari birini tanlash lozim bo„lgan voqea-hodisalarni ifodalovchi qismlarni 

birlashtiradi.  Masalan:  Yo  ko„k  unga  o„z  sirlarini  ochishni  tilamas,  yo  uning  aql 

ko„zgusi xiralashib qolgan. (O.Yoqubov) 

b)  goh...,  goh;  dan..  ,dan;  ba‟zan...  ba‟zan  bog„lovchilari  galma-gal  ro„y 

beradigan voqea-hodisalarni  ifodalovchi  qismlarni  bog„laydi. Masalan: Ba‟zan oy 




 

25 


zarin kokillarini yer yuziga yoyib yuboradi, ba‟zan bulut oy yuzini  qoplab oladi. 

(Oybek.) 

Teng  bog„lovchilari  vazifasidagi  yuklamalar  yordamida  tuzilgan  bog„langan 

qo„shma  gaplar  qismlaridan  bir  paytda  yoki  ketma-ket  ro„y  beradigan  voqea-

hodisalar yohud mazmunan zid bo„lgan voqea-hodisalar anglashilib turadi. 

  Bunda  -u(-yu),  -dan,  na..na  yuklamalari  bog„lovchilarining  vazifasini 

bajaradi.  Masalan:  Oyko„l  ilgari  alohida  xo„jalik  edi-yu,  kattagina  idorasi  bor 

edi.(P.Qodirov)  Ikki  tomondagi  kitoblarga  to„lib  turadigan  qubbali  javonlarda  na 

bir kitob bor, na bir qo„l yozma bor. (O.Yoqubov) 

Bo„lsa, esa  so„zlari  vositasidan  tuzilgan  bog„langan  qo„shma  gap 

qismlaridan  bir  vaqtda  yoki  ketma-ket  ro„yo  beradigan  voqea-hodisalar 

qiyoslanishi  anglashiladi.  Masalan:  Oliy  himmatli  kishi,    mard  odam  bir  lahzada 

do„st orttiradi pastkash esa necha yillik oshnaligini bir lahzada barbod qiladi. 


Download 353,15 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   19




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish