O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta-maxsus ta’lim vazirligi

Kurs ishining tuzilishi va hajmi. Kurs ishi- kirish, 2 ta bоb, 4 ta reja, хulоsa va fоydalanilgan adabiyotlar ro’yхatidan ibоrat bo’lib, uning hajmi 30 bеtni tashkil etadi.

I bob. Fuqarolik muomalasi qatnashchilari sifatida fuqarolar.

1. 
   Fuqarolik muomalasi qatnashchilarining huquq layoqati tushunchasi.
   

Huquq sub`ektlarini xarakterlaydigan asosiy huquqiy xususiyatlar huquq va muomala layoqatlaridan iborat. Fuqarolik huquq va burchlariga ega bo’lish layoqati (huquq layoqati) teng ravishda e`tirof etiladi (FKning 17-moddasi)⁵. Har bir shaxs fuqarolik huquq va burchlariga ega bo’lish layoqatiga molik bo’lmay turib, fuqarolik huquqining sub`ekti bo’la olmaydi. Bu qoida odatda yuridik shaxslarga taalluqli bo’lsa-da, jismoniy shaxslar uchun ahamiyatli hisoblanadi.

Davlat hayotning moddiy sharoitlariga qarab fuqarolarning huquq layoqati, ya`ni muayyan huquq va burchlarga ega bo’lish layoqatini belgilaydi. Huquq layoqatining harakteri va mazmuni jamiyatdagi ishlab chiqarish munosabatlaridan kelib chiqadi.

Fuqarolik huquq layoqati fuqarolarga o’zlarining moddiy va madaniy ehtiyojlarini qondirish maqsadida xilma-xil huquqiy munosabatlarga kirishishning yuridik imkoniyatini beradi.

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18-moddasida aytilganidek, O’zbekiston Respublikasidagi barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, ehtiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat`i nazar qonun oldida tengdirlar. Ushbu qoidaga asoslangan holda fuqarolik huquqida fuqarolar huquq layoqatida teng hisoblanadilar. Ya`ni, barcha fuqarolarga bir xildagi huquq va burchlar belgilanadi⁶.

O’zbekiston Respublikasi fuqarolari huquq layoqatining mazmuni Konstitutsiyaning “Inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari” nomli ikkinchi bo’limidagi qator moddalarda keng ta`riflangan va mustahkamlangan. Ularda fuqarolarning mol-mulkka ega bo’lishi, meros olishi, meros qoldirishi, kasb va turar-joy tanlash, fan, adabiyot, sanhat asarlari yaratish, tadbirkorlik faoliyati bilan va umuman qonunda tahqiqlanmagan har qanday faoliyat bilan shug’ullanish, shuningdek, boshqa keng mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega bo’lishlari mumkinligi aytilgan va asosiy qonun darajasida mustahkamlangan.