O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta-maxsus ta’lim vazirligi

Kurs ishining tuzilishi. Kurs ishi- kirish, tushuntirish qismida 2 ta bоb, 4 ta reja, хulоsa va fоydalanilgan adabiyotlar ro’yхatidan ibоrat bo’lib, uning hajmi 30 bеtni tashkil etadi.

I bob. Zarar yetkazishdan kelib chiqadigan majburiyatlar to‘g‘risida

umumiy tushuncha.
1.1. Zarar yetkazishdan kelib chiqadigan javobgarlik asosi va shartlari.

Zarar yetkazishdan kelib chiqadigan majburiyatlarga muvofiq, shaxs (jismoniy yoki yuridik shaxs) ning hayoti va sog‘lig‘i yoki mol-mulkiga zarar yetkazgan shaxs yetkazilgan zararni to‘liq qoplash majbu­riyatini oladi, jabrlanuvchi esa o‘ziga yetkazilgan zarar qoplashni talab qilish huquqiga ega bo‘ladi⁵.

Ta’kidlash lozimki, kishilarning bir-biri bilan doimiy ravishda o‘zaro munosabatlarida ba’zan ularning moddiy yoki nomoddiy manfaatlariga zarar yetish oqibatlari kelib chiqadi. Bu zararlar turli tasodiflar, ehtiyotsizlik, qasd orqali, tabiiy ofatlar natijasida yuzaga keladi. SHunday holatda yetkazilgan zarar kim tomonidan to‘lanishi (zarar yetkazilgan shaxs yoki jabrlangan shaxs, yoxud uchinchi shaxslar tomonidan) masalasi yuzaga keladi. Hozirgi vaqtda yuridik va jismoniy shaxslar kutilmagan zararlardan himoyalanish maqsadida sug‘urta xizmatidan foydalanishga harakat qilmoqdalar. Ammo har doim ham vaqtida sug‘urta xizmatidan foydalanishining iloji bo‘lavermaydi. Natijada kutilmagan zarar kelib chiqadi. Shuni ta’kidlab o‘tish lozimki, sug‘urta tovoni har doim ham yetkazilgan zararni to‘la qoplay olmaydi. Shu sababli yetkazilgan zararni bir huquqiy institut yordamida tartibga solish­ning iloji yo‘q. Mazkur munosabatlarni tartibga solishda zarar yetkazishdan kelib chiqadigan majburiyat instituti asosiy o‘ringa ega bo‘ladi. Fuqarolik huquqida majburiyatlarning bu turi delikt majburiyatlar – deb ham ataladi⁶.