|
3.6 shakl 3.7 shakl
3.3. Tekislikning bosh chiziqlari.
Tekislikning bosh chiziqlariga gorizontal (h), frontal (f), profil (p) to‘g‘ri
chiziqlar va proektsiyalar tekisligining eng katta og‘ma chizig‘i kiradi.
Tekislikning h (h
1
va h
2
) gorizontali deb shu tekislikka tegishli va gorizontal
proektsiyalar tekisligiga parallel to‘g‘ri chiziqqa aytiladi (3.8 shakl). Tekislikning
gorizontali gorizontal H
proektsiyalar tekisligiga parallel, uning frontal proektsiyasi
esa X o‘qiga parallel bo‘ladi.
Tekislikning gorizotalini proektsiyasini qurish uchun A
2
nuqtadan X o‘qiga
parallel to‘g‘ri chiziq o‘tkaziladi. Bu gorizontalning frontal proektsiyasi bo‘ladi.
Gorizontalning gorizontal (h
1
) proektsiyasini proektsion bog‘lanish chiziqlari
yordamida topiladi.
3.9 shaklda tekislik R (R
1
va R
2
) va uning gorizontal h bilan uning h
2
va h
1
proektsiyalarining yaqqol tasviri ko‘rsatilgan. Izlari bilan berilgan R
1
va R
2
tekislikning gorizontali proektsiyalarini chizmada qurishda R
2
izidagi ixtiyoriy
tanlangan N (N
2
proektsiya) nuqta orqali X o‘qiga prallel to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz.
Gorizontalning gorizontal (h
1
) proektsiyasi gorizontal R
1
izga parallel N
1
nuqta orqali
o‘tadi.
3.8 shakl 3.9 shakl
Tekislikning f (f
1
va f
2
) frontali deb shu tekislikda yotuvchi va frontal
proektsiyalar tekisligiga parallel to‘g‘ri chiziqqa aytiladi. CHizmada frontalning
gorizontal proektsiyasi X o‘qiga parallel, frontalning frontal proektsiyasi proektsion
bog‘lanish chiziqlari yordamida topiladi (3.10 shakl).
3.11 a shaklda tekislik G(G
1
va G
2
) va frontal f hamda uning f
1
va f
2
proektsiyalarining yaqqol tasviri ko‘rsatilgan, 3.11 b shaklda tekislikning berilgan
izlari, shu tekislikning frontalini gorizontal va frontal proektsiyalari chizmasi aks
etgan.
a)
b)
3.10 shakl 3.11 shakl
Profil r (r
1
, r
2
, r
3
) to’g’ri chiziq deb tekislikka tegishli va profil
proektsiyalar tekisligiga parallel to‘g‘ri chiziqqa aytiladi (3.12 shakl).
Bu holatda profil r (E
1
F
1
i Ye
2
F
2
) to‘g‘ri chiziqning frontal va gorizontal
proektsiyalar profil proektsiyalar tekisligiga parallel, profil proektsiyasi esa YeF
kesmaning haqiqiy kattaligiga teng, ya‘ni Ye
3
F
3
= YeF.
3.12 shakl
Proektsiyalar tekisligida tekislikning eng katta og’ma chizig’i deb shu
tekislikka tegishli va frontal, gorizontal va profil chiziqlarga perpendikulyar bo‘lgan
to‘g‘ri chiziqlarga aytiladi. Gorizontal proektsiyalar tekisligining eng katta og‘ma
chizig‘i qiyalik chizig’i deb ataladi.
Agar F tekislikning A nuqtasiga (3.13 shakl) shar joylashtirilsa, uning
harakati traektoriyasi to‘g‘ri AM (A
1
M
1
, A
2
M
2
) chiziqni aniqlab beradi, ya‘ni
gorizontal h (h
1
, h
2
)ga perpendikulyar bo‘lgan qiyalik chizig‘ini hamda F
tekislikning F
1
gorizontal izini aniqlab beradi.
Izlari F (F
1
, F
2
) (3.13 b shakl) bilan berilgan tekislikka qiyalik chizig‘ni
o‘tkazish uchun shu tekislikda ixtiyoriy A (A
1
, A
2
) nuqtani olib, uning A
1
gorizontal
proektsiyasi orqali gorizontal iziga yoki gorizontalning (h
1
) gorizontal proektsiyasiga
perpendikulyar chiziq o‘tkaziladi. h
1
va M
1
N
1
' o‘rtasidagi to‘g‘ri burchak gorizontal
tekislikka hech qanday o‘zgarishlarsiz (iskajeniya) proektsiyalanadi, uning bitta
tomoni ya‘ni gorizontali gorizontal proektsiyalar tekisligiga parallel, h
1
esa F
1
ga
parallel, shundan kelib chiqadiki, F
1
va M
1
N
1
lar ham to‘g‘ri chiziq ekan.
3.13 shakldan chiziqli AM
1
A
1
burchak qiyalik chizig‘i va uning gorizontal
M
1
A
1
proektsiyasi oralig‘ida yotadi, F i H
tekisliklari hosil qilgan ikki qirrali
burchakka teng bo‘ladi.
a) b)
3.13 shakl
Berilgan ABS uchburchak tekislikning proektsiya H tekisligiga nisbatan og‘ish
burchagini (3.14 shakl) aniqlash uchun quyidagilarni bajarish kerak: ABS
uchburchak tekisligiga gorizontal h (h
1
i h
2
) o‘tkaziladi, so‘ngra B
1
nuqtadan
gorizontalning gorizontal proektsiyasiga perpendikulyar bo‘lgan (B
1
K
1
) qiyalik
chizg‘ining gorizontal proektsiyasi o‘tkaziladi, so‘ngra (B
2
K
2
) qiyalik chizig‘ini
frontal proektsiyasi bog‘lovchi chiziqlar bo‘yicha aniqlanadi. B
1
K
1
B
0
to‘g‘ri
burchakli uchburchakning qiyalik chizig‘ini B
1
K
1
gorizontal proektsiyasi qurib
olinadi, bitta kateti qiyalik chizig‘ini V
1
K
1
gorizontal proektsiyasi, ikkinchisi esa B
(B
2
) nuqtaning K (K
2
) nuqtadan gorizontal proektsiyalar tekisligiga nisbatan
balandligining (∆z) farqi. SHunday qilib qiyalik chizig‘ining gorizontal proektsiyasi
va uning haqiqiy kattaligi orasidagi burchak α hosil bo‘ladi. Bu ABS uchburchak
tekislikning H proektsiya tekisligiga nisbatan og‘ish burchagi bo‘ladi.
3.14 shakl
Tekislikning V va W proektsiyalar tekisligiga nisbatan qiyalik burchagini
yuqoridagi kabi aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
