O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

 

Tarqatma materiallar. 

Variant 

Nuqtaning 

nomi 

X 

Y 

Z 

1 

A 

20 

-80 

90 

B 

-20 

-30 

50 

C 

30 

-60 

80 

 

S 

60 

20 

-70 

2 

D 

-20 

-25 

-60 

E 

35 

0 

60 

G 

0 

-60 

60 

 

S 

20 

-80 

90 

4 

F 

60 

20 

-70 

S 

-30 

20 

-90 

K 

100 

-10 

60 

 

S 

35 

0 

60 

5 

A 

-20 

-30 

50 

B 

30 

-60 

80 

C 

20 

-80 

90 

 

S 

60 

20 

-70 

 

 

 

Keyslar banki 

Keys  1.  Piramida  yoyilmasini  qurishda  qirralarini  haqiqiy  kattaligiga 

e‟tibor bermasdan qurildi va yoyilma bajarilmadi. Muammoni aniqlang va ishni 

oxiriga yetkazing. 

Keysni bajarish bosqchilari va topshiriqlar: 

•  Keysdagi muammoni keltirib chiqargan asosiy sabablarni belgilang (individual 

va kichik guruhda). 

•  CHizmani qurish ketma –ketligi bilan bajaring (juftliklardagi ish). 

•  Tekislik va nuqtaning yaqqol chizmasini bajaring (individual holda). 

---

 

 

 

Test savollari 

1.  Qanday sirtlar yoyiladigan sirtlar bo‟lib hisoblanadi? 

a)  Yasovchisi to‘g‘ri chiziq    

b) yasovchisi to‘g‘ri chiziq bo‘lmagan  

c) asosi aylana bo‘lgan   

d) hamma javoblar to‘g‘ri 

 

2. 

Sirtning  biror  bo‗lagining  cho‗zilmasdan,  yirtilmasdan  tekislikka  yoyilishi  nima 

deb ataladi?

 a)  yoyiladigan sirtlar 

b)  yoyilmaydigan sirtlar 

c)  chiziqsiz sirtlar 

d)  aylanish sirtlari 

 

3. CHiziqsiz sirtlar yoyiladimi? 

a)  yoyiladi 

b)  yoyilmaydi 

c)  taxminiy yoyiladi 

d)  a) va c) javoblar to‘g‘ri 

 

4. Og‘ma prizma, tsilindrni yoyishda nimalarga e‘tibor qaratish kerak? 

a)  asosiga 

b)  normal kesimiga 

c)  balandligining haqiqiy kattaligiga 

d)  b) va c) javoblar to‘g‘ri 

 

5.  Og‘ma  prizma  va  tsilindr  umumiy  vaziyatda  bo‘lsa,  uni  yoyish  uchun  birinchi 

navbatda qaysi amalni bajarish kerak? 

a)  xususiy vaziyatga keltirish 

b)  asosini haqiqiy kattaligini aniqlash 

c)  qirrasini haqiqiy kattaligi aniqlash 

d)  normal kesim yuzasini aniqlash 

 

o 

Amaliy mashg‟ulot 9-10. 

Son belgili proektsiyalar  

o 

Ishdan maqsad: Talabalarda son belgili proektsiyalar haqida tushunchalarni 

rivojlantirish va ularga oid masalalarni ishlash bo‟yicha ko‟nikma va malakalarni 

shakllantrish. 

Masalaning  qo‟yilishi:  Tinglovchi  variant  bo‘yicha  berilgan  masalani  A4 

format qog‘ozida kerakli asboblar yordamida bajarishi lozim. 

 

Ishni bajarish uchun namuna 

1 misol:. 

Qurilish  maydonining  qiyaligini  quring  va  ularning  kesishish  chizig‘ini 

---

 

aniqlang. 

14.9  shaklda  AVSDE  kontur  bilan  chegaralangan  qurilish  maydonining 

rejasi berilgan. Maydon sathi belgisi +10 m. Joyning gorizontal tekisligi belgisi +7 m. 

Maydon to‘g‘ri chiziq kesmalari (AV, BC, SD, YeA) va aylana (DE) yoyi 

bilan chegaralangan hamda markazda S nuqta joylashgan. 

Maydonning qiyaligi loyihalashda tekislik berilgan qiyalikda iΔ = 1:1,5, iG 

= 1:1,5, iP = 1:1, iT = 1:1 to‘g‘ri chiziqning gorizontal kesmasi va to‘g‘ri konusning 

sirti orqali o‘tkaziladi. Gorizontal (+10 belgi bilan DE yoy) va qiyalik yasovchisi i = 

1:1,5 berilgan. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

R va T tekisliklar intervali L = 1/i = 1/1:1 = 1 ga teng, shuning uchun V

10

S

10

  

va A

10

V

10 

kesmalarga parallel bir birlik masshtab masofada gorizontallar o‘tkazamiz.  

G, ∆ tekisliklarning va konus sirtining intervali   L = 1/1:1,5 = 1,5 ga teng, shuning 

uchun  G,  ∆  tekisliklarning  gorizontali  va  S  markaz  atrofida  aylana  hosil  qilivchi 

konusnining  gorizontali  bir  yarim  masshtab  birligiga  teng  bo‘ladi.  Qiyaliklarni 

kesishish  chizig‘ini  aniqlash  uchun  bir  belgili  gorizontallarni  kesishish  nuqtasini 

topamiz.  R  va  T,  ∆  va  R,  T  va  G  tekisliklar  mos  ravishda  to‘g‘ri  chiziqlar  V

10

L

7

, 

C

10

M

7

  va  A

10

K

7

 bo‘yicha kesishadi. A

10

E

10

 to‘g‘ri chiziq kesmasi DE aylana yoyiga 

urinadi, shuning uchun shu kesma orqali G tekislik o‘tkazilib konus sirti bilan urinma 

hosil  qilinadi.  Tekislik  va  konus  sirti  bir  qiyalikka  ega  (E

10

O

7

  –  G  tekislikning 

konusga urinma chizig‘i). 

∆ tekislikni G tekislikdan farqi konusga urinma bo‘lmaydi, lekin uning sirtini 

egri chiziq bo‘ylab kesadi (D

10

 N

7

), ya‘ni ∆ tekislik SD to‘g‘ri chiziq orqali o‘tkazilib 

konusni  kesib  o‘tadi.  Konus  sirti  bilan  tekislikning  kesishish  chizig‘ini  aniqlash 

uchun bir xil belgili gorizontallarning kesishish nuqtasini topamiz.