O`zbekiston respublikаsi oliy vа o`rtа mаxsus tа`lim vаzirligi

2.3. Tekislovchi filtrlar.

Tekislovchi filtrlar to‘g‘rilangan kuchlanishni pulsatsiyasini iste`molchining normal ishlashi uchun zarur bo‘lgan qiymatga qadar tekislab berishi uchun xizmat qiladi.

5-rasm. Tekislovchi filtrlarning elektr sxemalari.

To‘g‘rilangan kuchlanishdagi o‘zgaruvchan tashkil etuvchilarning darajasi amalda 1- garmonikadan aniqlanadi

(8)

Bu erda U_m(1) – 1- garmonikaning amplituda qiymati.

U_n –to‘g‘rilangan o‘rtacha kuchlanish.

Pulsatsiya koeffitsientlari to‘g‘rilagichning chiqishidagi K_s va filtrning chiqishidagi K_f pulsatsiya koeffitsientlariga ajratiladi.

Filtrning sifat darajasini tekislash koeffitsienti baholaydi.

K_t = K_s / K_f. (9)

Bu erda K_s - to‘g‘rilash koeffitsienti; K_f - filtr koeffitsienti.

Filtrlash natijasida kuchlanish o‘zgaruvchan tashkil etuvchisining kamayishi filtrlash koeffitsienti bilan xarakterlanadi

K = (10)

Bu erda U_βm(1) va U_φm(1) – mos holda to‘g‘rilagichning va filtrning chiqishidagi kuchlanish 1- garmonikaning amplituda qiymatlaridir.

Filtrlar kuchlanishning o‘zgaruvchan tashkil etuvchisini kamaytirishi bilan bir vaqtda doimiy tashkil etuvchisini ham kamaytiradi. Bu kamayish filtrning kirishidagi va chiqishidagi uzatish koeffitsienti bilan xarakterlanadi

= (11)

koeffitsientlar K va λ larni nazarga olib filtrni sifatini va samaradorligini xarakterlovchi kattalik qo‘yidagicha bo‘ladi:

K_s = λ (12)

Tekislovchi filtrlarning asosiy elementlari induktiv g‘altak va kondensatorlar hisoblanadi. Filtrlar G-va P-simon, RC va LC-larga ajratiladi (5-rasm). G-simon LC-filtrlar nisbatan yuqori tekislash koeffitsientiga ega bo‘lgani uchun to‘g‘rilovchi qurilmalarda keng ishlatiladi. Ko‘pincha LC-filtrlar o‘rniga RC-filtrlardan foydalaniladi. Bu filtrlarda induktiv g‘altak L o‘rniga rezistor R ulangan (5-b,g), natijada filtrning narxi, vazni va o‘lchamlari kamayadi. Lekin tekislash koeffitsienti, LC-filtrlarga nisbatan kamroq. Bunga sabab induktivlik yo‘qligi uchun pulsatsiyaning kamroq susayishi va R qarshilikda kuchlanish tushuvi natijasida yuklamada (nagruzkada) kuchlanishning doimiy tashkil etuvchisining kamayishidir. P-simon filtrlarda qo‘shimcha kondensator ulangani uchun G-simon filtrlarga nisbatan tekislash koeffitsienti ancha yuqoridir. Pulsatsiya koeffitsientini kamaytirish maqsadida bir nechta G-simon filtrlar ketma-ket ulangan ko‘p zvenoli filtrlar ishlatiladi. Bu vaqtda umumiy tekislash koeffitsienti, tekislash koeffitsientlarining ko‘paytmasiga teng bo‘ladi.