O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

Aralash firmalarga ikki nuqtai nazardan qarash mumkin: 
a) turli mulk shakliga asoslangan milliy korxona; 
b)  milliy va xorijiy kapital asosida vujudga keltirilgan qо‗shma korxona. Ularning kapitali 
hissadorlik  qoidasiga  binoan  tashkil  topali,  foydasi  ham  shunga  qarab  taqsimlanadi. 
О‗zbekistonda hozirgi paytda xorij kapitali ishtirokida tuzilgan 1000 dan ortiq qо‗shma korxona, 
400 atrofida aralash mulkka asoslangan milliy korxonalar faoliyat kо‗rsatmoqda. 
Firmalar  shahobchasi  (filiali)  yirik  firmalarning  tarkibiy  qismi  bо‗lib,  turli  joylarda  ish 
yuritadi.  U  mustaqil  emas,  bosh  firmaning  bir  qismi.  Ish  kо‗lami  hududiy  jihatdan  kengaygan 
sharoitda  firma  bо‗limlari  tashkil  etiladi.  Bu  ayniqsa,  xalqaro  korporatsiyalarga  xos  bо‗lib,  ular 
turli mamlakatlarda о‗z bо‗limlarini ochadilar. 
Korxonalar ishlab chiqargan mahsuloti, ish kо‗lamiga qarab: kichik korxona (biznes), о‗rta 
korxona  (biznes)  va  yirik  korporatsiya  (biznes)ga  ajratiladi.  Buning  uchun  mezon  qilib  firmada 
ishlovchilar soni yoki firmaning ishlab chiqarish va savdo-sotiq hajmi qabul qilingan. 
AQShda ishlovchilar soni necha kishidan iboratligiga qarab, korxonalar 5 toifaga bо‗linadi: 
1) о‗ta kichik korxona (10 kishi); 
2) juda kichik korxona (20 kishi); 
3) kichik korxona (99 kishigacha); 

---

4) о‗rta korxona (500 kishigacha); 
5) yirik korxona (500 dan ziyod kishi). 
Respublikamizda  sanoat  va  qurilishda  50  kishigacha,  boshqa  ishlab  chiqarishda  25 
kishigacha, fan va ilmiy xizmat kо‗rsatish sohasida 10 kishigacha, chakana savdoda 5 kishigacha 
bо‗lgan korxonalar kichik korxonalar hisoblanadi. Kichik korxonalar yirik korxonalarga nisbatan 
qator afzalliklarga ega. Ular quyidagilar: 
a) tez muddatda qurilishi; 
b) kapital aylanish tezligining yuqoriligi; 
v)    talabning  о‗zgarishiga  qarab  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  turini  tezda  о‗zgartirish 
imkoniyati; 
g)  mabodo,  korxona  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  sinsa  ham  mulk  egasi  kо‗radigan  zarar 
yirik korxonaga qaraganda kamligi va boshqalar. 
Shuning  uchun  ham  xalq  iste‘mol  mollari  ishlab  chiqarishda  kichik  korxonalar  shubhasiz 
ustunlikka ega. 
Hozirgi  paytda  AQSH  da  iste‘mol  mollari  ishlab  chiqaradigan  umumiy  sanoat  ishlab 
chiqarishning 48 %, Yaponiyada 51 %, Fransiyada 45 %, Germaniyada 25 % i kichik korxonalar 
hissasiga tо‗g‗ri keladi