O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Ta’lim mazmuni 
va maqsadi 
O’quv 
maqsadlari 
Ta’lim 
jarayoni 
 
Baholash  

---

 
72 
 
 
Misollar:  
1)    Arximed  qonuniga  doir.  Muammo:  Nima  uchun  temir  parchasini  suvga 
tashlasak  cho’kadi?  Ammo  temirdan  yasalgan  ulkan  kemalar  dengizda  suzib 
yuradi?        Ushbu  muammoni  hal  etish  uchun  o’qituvchi  Arximed  kuchi  tabiatini 
tushuntirishdan boshlaydi. Jismlarning suvda suzish sharti, ya’ni Arximed kuchini 
og’irlik kuchidan katta bo’lishligi orqali izohlanadi.    
          
 
 
 
 
g
v
mg
F
c
A
1



 
                                                                                                  
vg
mg
P
T



 
 
          2) Solishtirma issiqlik sig’imiga  doir muammoli vaziyatga misol: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                           
Cu   
     C=0,88 Kj/kg

gr 
 
 
 
 
 
 
   S=0,38 Kj/kg

gr 
 
t
m
Q
C
t
t
cm
Q




      
          
)
(
1
2
; 
 
Moddalarning  solishtirma  issiqlik  sig’imi  mavzusini  o’tishdan  oldin 
quyidagi  tajribani  o’tkazish  tavsiya  etiladi. Ushbu tajribada bir xil massali  va bir 
xil  temperaturagacha  qizdirilgan  mis  (Si)  va  alyuminiy  (Al)  parchasini  bir  xil 
miqdorda  suv  solingan  idishga  tushirsak  bir  oz  vaqtdan  keyin  idishlardagi 
termometrlar  turlicha  haroratni  ko’rsatadi.  Ushbu  tajriba  orqali  muommoli 
vaziyatni yuzaga keltirish va hodisani tushuntirish boshlanadi.  
Elektromagnit  induksiya  hodisasini  va  unga  tegishli  Lens  qoidasini 
tushuntirishdan avval quyidagi  tajriba orqali muammoli  vaziyatni  yuzaga keltirish 
mumkin.  Ikkita  bir  xil  o’lchamli  temir  qalqalar  olinib  ularning  biri  butun  holida, 
ikkinchisida esa kichikroq tirqish ochiladi. Ularni ip orqali osmaga osib, navbatma-
navbat  magnit  tayoqchasini  yaqinlashtiramiz.  Halqalarning    biri  ya’ni  tirqish 
ochilmagani  magnit  tayoqchasi  bilan  o’zaro  ta’sirlashadi.  Ikkinchisi  esa 
ta’sirlashmaydi.  Tajriba  tafsiloti  o’quvchilarga  tushuntiraladi  va  Faradey 
tomonidan ochilgan elektro magnit induksiya hodisasi tushuntiriladi. 
 
 
 
 
CU 
Al 
Qurђ . 
АI 
F
A 
V
 
P
 
P>F
A
  
F
A
>P 
V
1
>V 
N 
S 
N 
S 
N 
S 
F
A 

---

 
73 
                                          
Elektro magnit induksiya va Lens qoidasiga doir tajriba. 
 
 
 
Muammoli  vaziyatni  so’z  orqali  (hikoya,  suhbat),  tajriba  orqali,  chizmalar, 
grafiklar hamda fotosuratlarni namoyish etish orqali ham amalga oshirish mumkin.