22
FO’U ning pedagogika fani bilan aloqasi.
Umumta’lim maktablarida o’qitiladigan har qanday fan o’quvchilarga ta’lim berish
bilan birgalikda ularni tarbiyalash vazifasini ham bajaradi. Vatanimiz istiqlolga
erishganidan so’ng o’quvchilarni mustaqillik mafkurasi ruhida tarbiyalash eng
dolzarb vazifa hisoblanadi. Buni amalga oshirish maorif xodimlari zimmasiga
tushadi. FO’U boy milliy qadryatlarimizdan qaysilarini fizikani o’qitish jarayoniga
kiritish lozim va ularni qanday ketma-ketlikda o’tish kerakligini hal etish vazifasini
bajaradi. Sho’rolar davrida fizika darsliklarida birorta ham Vatanimizdan yetishib
chiqqan buyuk allomalarimiz (Ibn Sino, Beruniy, Al Farg’oniy, Al Xorazmiy,
Mirzo Ulug’beklar) nomi qayd etilmagan edi. Bunday tarixiy adolatsizlikka bar-
ham berish, ya’ni Sharqning buyuk allomalari ilmiy kashfiyotlarini umumta’lim
maktablarining fizika fani darsliklariga kiritish orqali biz farzandlarimizni Ona
Vatanimizga nisbatan mehr-muhabbat, sadoqat, vatanparvarlik xislatlarini
shakllantirishga erisha olamiz. Bu masalani hal etishga sistemali tarzda
yondashmoq, ya’ni ta’lim jarayonini tashkil etuvchi elementlarni va ular
o’rtasidagi o’zaro aloqani tahlil qilish lozim. Tarbiya jarayoni murakkab sistema
bo’lib uning elementlari o’quvchi, o’qituvchi, o’quv fanlari, pedagogika,
psixologiya, madaniy muhit, maktab, oila, mahalla va hokazolar hisoblanadi. Bu
elementlar ham o’z navbatida murakkab sistemalar hisoblanadi. Ular o’rtasidagi
axborot almashinuvi (o’zaro munosabat) turli-tuman bo’lishi mumkin. Lekin biz
ulardan eng asosiylarini ajratib olib tahlil qilamiz va tarbiya jarayonini ilmiy tarzda
boshqara olamiz.
Tarbiya ishtirokchilari ham o’z navbatida murakkab sistema hisoblanadi.
Masalan: ta’lim jarayoni ishtirokchisi bo’lgan o’quvchi shaxsini olib qaraylik.
O’quvchilarning psixologik xususiyati har bir individda turlicha bo’ladi. Shu
sababli ta’lim va tarbiyaning samarali bo’lishi ko’p jihatdan o’qituvchining shaxsiy
xislatlariga (bilimi, ijodkorligi, sabr- matonati, vazminligi, axloqi, ma’naviyati va
hokazo) bog’liq, har bir o’quvchi o’zi bir olam, shuning uchun iloji boricha unga
individual yondashuv zarur. Xalqimizda ham: “Yaxshi otga bir qamchi, yomon
otga ming qamchi” degan maqol bor, buning zamirida chuqur ma’no yotadi.
Mashhur chex pedagogi Ya.A. Komenskiy ham o’zining “Buyuk didaktika”
asarida [10] ta’lim va tarbiyani tabiat hodisalariga qiyoslash orqali shu g’oyani
juda sodda va ishonarli tarzda tushuntirib bergan edi: “Hammaga hamma
narsani o’rgatish mumkin,
agar ta’lim to’g’ri tashkil etilsa”. Ushbu fikr hozirgi payttgacha o’z qimmatini
yo’qotgan emas.
Do'stlaringiz bilan baham: