|
II bob
2.1. Badiiy adabiyot tarjimasi muammolari
Tarjima - lisoniy badiiy-estetik xodisa, so‘z san‘ati, tarjimon esa ijodkordir.
Badiy tarjima qilish uchun jahondagi yetakchi shoir va yozuvchilarning turli
janrlardagi asarlariga chunonchi she‘r va ballada, novellalar, hikoya, masal, roman,
publitsistik asarlar, kinofilmlarni tanlab olish mumkin. Qanday asar tarjima
qilinmasin, shubxasiz u o‘sha xalq adabiyoti, ma‘naviy boyligi uchun manba bo‘lib
hizmat qiladi. Kitobxonlar uchun ham ulkan sovg‘a bo‘lishi mumkin.
Badiiy asarlar tarjimasi muhimligini ta‘kidlagan holda quvonch bilan ayta
olamizki,
mustaqillik
yillarida
tarjimashunoshlik
ishlarida
yuksalishlar,
ilgarilashlar bo‘ldi. Chet el adabiyotlariga qiziqish nixoyatda o‘sdi. Qator
asarlarning badiiy tarjimalari kitobxonlar qo‘liga yetkazildi.
O‘zbek adabiyoti jahon adabiyotining olamshumul asarlariga ega bo‘lgan
edi. Bulardan biri Gyotening ―Faust‖ (Erkin Vohidov tarjimasi), ikkinchisi
Dantening ―Ilohiy komediya‖si (Abdulla Oripov tarjimasi), Nozim Hikmatning
―Inson manzaralari‖ epopeyasining birinchi kitobi (Rauf Parpi tarjimasi), bulardan
tashqari Firdavsiyning ―Shoxnomasi‖, Bayronning ―Don Juan‖i tarjimalari ham
Respublikamizning madaniy hayotida quvonchli voqea bo‘lganligi shubhasizdir.
Mustaqillik yillari esa bu boradagi yutuqlar yanada ko‘paydi. Gyotening
―G‘arbu Sharq devoni‖ (S.Salimov tarjimasi), Erix Mariya Remarkning ―Uch
og‘ayni‖ - ―Drei Kameraden‖ (rus tili orqali) Nozim Komil tarjimasi, Herman
Hessening ―Cho‘l bo‘risi‖ nemis tilidan Mirzaali Akbarov tarjimasi, Anna Mariya
- 28 -
- 28 -
Shimmelning ―Jonon mening jonimda‖ (nemischadan Yo‘ldosh Parda tarjimasi),
Frants Kafkaning ―Jarayon‖ asari (Fayzullo tarjimasi), Th.Nitsshening ―Zardusht
tavallosi‖ asari (O.Sharafutdinov tarjimasi), Gyotening ―Yosh Verterning
iztiroblari‖ asari (Poshali Usmon tarjimasi) kabi tarjima asarlari fikrimizning
isbotidir.
Adabiyotimizda o‘z va o‘zga tushunchalari nisbiy va shartli tushuncha bo‘lib
qoldi. O‘zbek adabiyoti tor milliy muhitda emas, balki ulkan internatsional
geografik
kengliklarda
barq
urib
rivojlanmoqda.
Xalqlarni
bir-biriga
yaqinlashtiruvchi,
milliy
adabiyotlarni bir-biriga payvand qiluvchi ajoyib
vositalardan biri badiiy tarjimadir.
Barcha ijodkorlar davrasida zahmatkash tarjimonning ham munosib o‘rni
bor. Adabiyotimizda ko‘pgina yaxshi fazilatlar uchun biz hazrati tarjimonga
burchdormiz.
Badiiy tarjimani mevali daraxtdagi niholga qiyos qilsa bo‘ladi. Chunonchi
bir zamonda o‘sib turgan nihol boshqa yerga o‘tkazilganda ko‘karib meva beradi.
Jahon adabiyoti durdonalari ham tarjima tufayli bir tildan boshqa tilga
ko‘chirilganda o‘sha tilning egasi bo‘lgan xalqning milliy ongini o‘stirishda,
yangicha estetik did paydo qilishda, dunyoqarashni o‘stirishda faol ro‘l o‘ynaydi.
Tarjima tarbiyaviy-ma‘rifiy, donishiy ahamiyatga ega. Asl adabiyot orqali
asosan o‘z xalqimizning o‘tmishi, hozirgi va kelajak hayoti, tarixiy turmush
sharoitlarini o‘rgansak, badiiy tarjima asarlari orqali boshqa xalqlarning hayoti,
ularning orzu-intilishlari, iqtisodiy turmush sharoitlarining badiiy intihosi bilan
- 29 -
- 29 -
tanishamiz. Har ikkkalasi - asl (orginal) adabiyot ham, tarjima adabiyoti ham bir-
birlarini boyitib, ko‘payib boradi, rivojlanadi, ularning birini ikkinchisidan ustun
qo‘yish mumkin emas.
Badiiy tarjimaning mamlakatimizning nafaqat madaniy, balki siyosiy-
ijtimoiy, iqtisodiy hayotida ham ahamiyati katta. U xalqlar, ellatlar, davlatlar
o‘rtasida o‘zaro iqtisodiy-siyosiy, milliy-madaniy aloqalarning kengayishi
manfaatlariga xizmat qiladi. Tarjima milliy adabiyotlarning o‘zaro aloqasi va bir-
biriga ta‘sir jarayoninini tezlashtiradi, milliy adabiyotlarda mushtarak mavzular,
umuminsoniy g‘oyalar, rang-barang adabiy-estetik shakllarning tug‘ilishiga sabab
bo‘ladi.
Tarjima milliy tillarning rivojlanish suratini tezlashtiradi, tillarning lug‘at
boyligini yanada oshiradi, yangi-yangi grammatik vositalarni keltirib chiqaradi.
Milliy tillarning boyishi mushtarak so‘z, termin, iboralarning asta-sekin
―Umuminsoniy lug‘at‖ ning tarkib topishida ham, milliy madaniyatlar va milliy
adabiyotlarning bir-biriga o‘zaro ta‘sir qilish jarayonida ularda mushtarak ijtimoiy,
siyosiy, adabiy, estetik qonuniyatlarning paydo bo‘lishida ham tarjima katta rol
o‘ynaydi.
Tarjima, xalqalar do‘stligi, qardoshlik va baynalminal manfaatlarga xizmat
qiluvchi muhim vositalardan biridir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
