O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

7.2. Sterillash usullari 

 

Sterillash (lotincha sterilis - naslsiz) fizik va kimyoviy usullar yordamida mikroorganizmlarni o`ldirishdir. 

 

Mikrobiologiya  amaliyotida sterillash eng asosiy va zarur usullardan biridir. U faqat sterillanayotgan obyektning 

sirtidagi  mikroorganizmlarni  o`ldiribgina  qolmay,  balki  obyekt  ichidagi  mikroorganizmlarni  ham  o`ldiradi.  Oziqli 

muhitlar, idishlar, har xil asboblar va boshqa narsalar sterillanadi. Klinik va profilaktik tibbiyot uchun sterillashning 

ahamiyati katta. Mikroorganizmlarni o`ldirish oziq moddalarni konservalashning asosidir. 

 

Mikrobiologiya amaliyotida shisha idishlar (Petri likopchasi, kolba, pipetka, probirkalar) oziqli muhitlar, asboblar 

va boshqa materiallar (masalan: qog`oz, paxta, doka va boshqalar) sterillanadi. 

 

Sterillanadigan  material  mikroorganizmlar  qayta  tushmasligi  uchun  sterillashdan  oldin  quyidagicha  ma'lum  bir 

usul  bilan  himoyalanadi.  Petri  likopchalari  ayrim-ayrim  qilib  yoki  2-5  tagacha  qog`ozga  o`raladi,  probirka  va 

kolbalarni og`zi paxta dokali tiqin va qog`oz qopqoqlar bilan yopiladi. Pipetkaning uchi paxta tiqini bilan bekitiladi, 

qog`oz  lentalar  (kalka  va  shunga  o`xshash)  bilan  o`raladi,  bir  nechtasini  birlashtirib,  bitta  qog`ozga  yoki,  maxsus 

---

 

14 

 

metall penallarga solib sterillanadi. Probirkalar 10-20 tadan qilib bitta qog`ozga o`raladi. Sterillashda har xil o`lcham 

va shakldagi (dumaloq yoki kvadrat) metall qutichalar keng ishlatiladi. 

 

Kulturani  ekishda  Petri  likopchalariga  oziqa  muhitini  quyganda  va  boshqa  ishlardagi  kulturalarga 

mikroorganizmlar  tushib  qolmasligi  uchun  xona,  kiyim  va  atrofdagi  narsalar  toza  bo`lishi  shart.  Mikrobiologik 

ekishlarni shunday sharoitda olib borish zarurki, bu kulturalarning tashqi muhitdan zararlanmasligi lozim, ya'ni aseptik 

sharoit yaratish lozim. 

 

Sterillashning  turli  usullari  bor:  bug`,  havo,  kimyoviy,  ion  nurlanish  va  boshqa  usullar.  Qaysi  usulni  tanlash 

o`rganilayotgan obyekt, uning qo`llanilishi va qanday apparatura borligiga bog`liqdir. 

 

Sterillash usuli asosan 2 guruhga bo`linadi: