O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi



Download 3,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet56/168
Sana19.01.2022
Hajmi3,88 Mb.
#392357
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   168
Bog'liq
2 5294294602528855217

Latunlar.
  Latun  mis  bilan  ruxning  qotishmasi  bo‘lib,  uning  texnologik  va 
mexanik  xossalari  yuqori  bo‘ladi.  Ularning  keng  foydalaniladiganlari  tarkibida 
rux  miqdori  40—  42%  bo‘ladi  (53-rasm).  Tarkibida  rux  39%  bo‘lgan  latun 
α
 
qattiq  eritma  bo‘lib,  bunda  Su  ning  elementar  fazoviy  kristall  panjarasi 
saqlangan  holda  ayrim  atomlari  Zn  bilan  o‘rin  almashadi.  Shu  sababli  bu 
latunlar plastik, puxta va korroziyabardosh bo‘ladi. Qotishmaning likvidus va solidus 
chiziqlarining  yaqinligi  sababli  ular  yaxshi  quyma  xossalarga  ham  ega  bo‘ladi. 
Tarkibida  rux  miqdori  46%  bo‘lganlari  α+  |3'  fazaga  ega.  β'  faza  juda  qattiq  va 
mo‘rt bo‘ladi. 
Latunlarning  mexanik  va  texnologik  xossalarini  yanada  yaxshilash  uchun  ularga 
ma’lum miqdorda Al, Ni, Si, Mn, R, Fe
30
 va boshqa elementlar qo‘shib, maxsus latunlar 
olinadi.  Latunlarga  qo‘shiladigan  elementlarning  turi  va  miqdori  qotishmadan  kutilgan 
xossalarga ko‘ra belgilanadi. 
GOST 2060—73 bo‘yicha oddiy latunlar L harfi va raqamlar bilan markalanadi. 
Masalan,  L96  da  L  harfi  latun  ekanligini, 96  raqami  esa  qotishma  tarkibida  96% 
mis borligini bildiradi. 
Maxsus  latunlarni  markalashda  L  harfidan  keyin  qotishma  tarkibiga  kiritilgan 
elementlar nomlarining bosh harfi, keyin 
                                                           
30
 William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, 2013. 434-435  


 
92 
 
 
 
1-
 
rasm.  Mis  qotishmalarining  tarkibidagi  rux  miqdoriga  ko‘ra  ular  strukturasi  va 
mexanik xossalarining  o‘zgarish grafigi.  Latunlarning ayrim  markalari, mexanik 
xossalari va ishlatilish joylari keltirilgan (GOST 15527—70 va GOST  
 
 
 
1-jadval 
Markasi  MPaσ
v
 
Kgk/mm

δ,% 
NV,MPa 
(kgk/mm
2

 
Ishlatilishi 
L90 
L80 
260(26) 
320(32) 
45 
52 
530(53) 
530(53) 
Truboprovod 
detallari, 
flanetslar, 
bobishkalar tayyorlashda 
L69 
320(32) 
55 
550(55) 
Issiqlik almashuvchi agregatlarda 
LS59-
200(20) 
20 
800(80) 
Vtulkalar, 
armaturalar, 
shakildor 
 


 
93 
1L 
quymalar olishda 
LMsS 
58-2-2 
350(35) 

80(80) 
Antifriksion 
detallar 
(podshipnik, 
vtulka va boshqalar) tayyorlashda 
 
17711—72).  Masalan,  LS59-1  da  LS  —  qo‘rg‘oshinli  latunni,  undan  keyingi 
raqam zsa mis (59%) va rux (1%) miqdorini bildiradi. Shuni ta’kidlash kerakki, 
latun  tarkibida  mis  qancha  ko‘p  bo‘lsa,  uning  plastikligi,  korroziyabardoshligi 
shuncha ortadi. 
Latunlarning  texnologik  ko‘rsatkichlariga  ko‘ra  ular  bosim  bilan  ishlanadigan 
(deformatsiyaga beriladigan) va quymalar olinadigan xillarga ajratiladi. 
Bosim  bilan  ishlanadigan  latunlar  (L96,  LS59-1,  LAJ60-1-1  va  boshqalar) 
yuqori plastik xossaga ega bo‘lib ulardan olingan 
quymalar bosim bilan ishlanib ulardan listlar, lentalar,trubalar tayyorlanadi. 
Quyma  latunlarning  (LK80-3L,  LKS80-3-3,  LMUJ52-4-1  va  boshqalar) 
oquvchanligi  yukori  bo‘lib,  likvatsiyaga  kam  beriluvchi  antifriksion  xossaga  ega 
bo‘ladi.  Bu  qotishmalardan  podshipniklar,  vtulkalar,  chervyakli  vintlarning 
zagotovkalari qoliplarga quyish yo‘li bilan tayyorlanadi. 

Download 3,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   168




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish