|
Darvozadan chiqqandagi harakatlar.
O‘yindagi ahvol darvozabonni ko‘pincha darvozani tashlab chiqib, jarima
maydoni doirasida harakat qilishga majbur etadi. Bunday hollarda darvozabon yo
jarima maydoni doirasiga yo‘naltirilgan (uzatilgan yoki g‘izil-latilgan) to‘plarni
tutib koladi, yo bo‘lmasa to‘pni qo‘lga kiritish uchun raqib bilan yakkama-yakka
kurash boshlaydi (bunda to‘p darvozabon bilan yakkama-yakka chiqqan hujumchi
nazoratida bo‘lishi, uchib kelayotgan to‘p esa «hech kimda» bo‘lmasligi kerak).
Darvozabon quyidagi hollarda darvozani tashlab chiqishi mumkin.
– darvozadan chiqish nihoyatda zarur bo‘lsa;
– darvozabon tepalatib uzatilgan to‘pga eta olishiga, ya’ni o‘z
o‘yinchilarining va raqib tomon o‘yinchilarining joylashishi birmuncha bemalol
harakat qilish imkonini berishiga ishonsa;
– raqib g‘izillatib uzatgan to‘p darvoza yaqinida o‘tayotgan bo‘lsa.
Darvozabon quyidagi hollarda darvozani tashlab chiqmasligi kerak:
– to‘pni qo‘lga kiritish uchun kerakli pozitsiyaga o‘tib ulgurishiga ishonmasa;
– himoyachilardan birortasi to‘pni egallagan hujumchi bilan yoki «neytral
to‘p» uchun kurashib to‘rgan bo‘lsa;
– jarima maydoni o‘yinchilarga to‘lib ketib, ular darvozabonning kerakli
pozitsiyaga chiqishiga xalaqit berishi mumkin bo‘lsa.
Tashlab chiqilgan darvoza raqib uchun ochilib qoli-shini darvozabon hamma
vaqt esda tutishi, shuning uchun ham qanday bo‘lmasin, to‘pni qo‘lga kiritib,
hujumdagilarni zarba berish imkoniyatidan mahrum qilishi kerak.
Darvozabonning hujumdagi harakatlari.
O‘yin vaqtida to‘pni qo‘lga kiritgandan keyin yoki darvozadan tepish
huquqini olgandan keyin, o‘z koman-dasining hujum harakatlari boshlang‘ich
bosqichini uyushti-rib berish darvozabonning muhim vazifasi hisoblanadi.
S.N.Andreevning fikricha, darvozabonlar texnikasidan tashqari, aniq taktik
bilimlarga ega bo‘lishi kerak. Jamoaning g‘alabaga erishishi darvozabonlarni aqlli
taktik harakatlariga bog‘liq. Bu harakatlarga darvozabonlarning darvoza oldida
to‘g‘ri joy tanlashi, himoyachilar bilan tuShunib harakatlanishlari, jamoani
32
hujumini boshlab berishda, ya’ni to‘pni egallashi bilan ochiq turgan o‘yinchiga
oshirib berish kabilardir.
V.I.Simakovni
bildirishicha,
to‘pni o‘yinga kiritish jamoadagi
darvozabonlarning taktik vazifalaridir. Yaxshi puxta o‘ylab ishlab chiqilgan
taktikani darvozabon boshlab beradi. Darvozabon to‘pni sherigiga aniq oshirishi,
sherigiga to‘g‘ri tashlab berishi jamoaning hujumlarini uyushtirishlari va ijobiy
natijalarga erishishi mumkin. Ko‘pgina holatlarda darvozabonlarni to‘pni tepib
berishlari raqib jamoalarning o‘yinchilariga tushib qoladi.
S.N.Andreev qo‘shimcha qilgan holda shuni takidlaydiki, o‘yin davomida
darvozabonlar
turli-tuman
harakatlarni
bajariShadi.
Shuning
uchun
darvozabonlarning taktik o‘yinlari nazarida, darvozabonni himoya qilish uchun
turli-tuman harakatlarni bajarilishi tuShuniladi.
B.A.Arkadev yozishicha, o‘yin davomida raqibni to‘p uzatib zarba berish,
o‘zining taktik harakatlari va texnik holati bilan darvozani himoya qilish,
maydonda hujumchi bilan baxs olib borish, ko‘pincha o‘yinni asablari
taranglashgan holda kuzatadi.
Bundan tashqari darvozabon darvoza oldidagi oshirishlarga, kelayotgan
to‘plarni imkoni boricha bartaraf qilishi Shart. Har xil qa’tiyatsizlik darvoza
yonida, havfli imkoniyatlarni yuzaga keltirib chiqazadi. Ba’zida gol holatiga olib
kelishi mumkin. (20,21,22)
B.A.Arkadevning takidlashicha, darvozabonlarning maydondagi o‘yinlari
darvozabon ampluasini taktik imkoniyatlarini to‘liqligicha qo‘llay olishmayapti.
Shuning uchun darvozabonlar o‘zlarining mashg‘ulotlarda himoyachilar bilan
birga o‘tkazishlarini ya’ni basketbol o‘ynashlari foyda beradi. Misol uchun
darvozabon kamdan-kam hujumchi bilan to‘qnaShuvga kiradi. Hujumchi hujum
qilishini hisob kitob qilish yoki hujumchiga hujum qilish mahali noto‘g‘ri harakat
qilishi uchun halaqit qilishi, darvozaga gol urishini oldini olgan bo‘ladi. Bu esa
darvozabondan maydon o‘yinchisini mashg‘ulotlarida ishtirok etishini talab qiladi.
33
Yana shuni takidlaydiki, hozirgi kunda darvozabonlarining ko‘pchiligi
darvozani chiqib maydonda o‘ynash taktik mahoratini ko‘rmaymiz. Bu bizning
darvozabonlardan ko‘p o‘zlarining ustilarida ishlashlarini talab qiladi.
Bundan tashqari darvozabon maydondagi bo‘layotgan harakatlarini aniq
hisobga olishini bilishi shart. Darvozabon o‘yin davomida himoyachilarga aniq
ko‘rsatmalar orqali havf solayotgan joyini ko‘rsatish yoki himoyachilar o‘zlarini
yoqatgan mahal va o‘yinga berilgan mahal darvozabonni mahorati hal qilib,
darvozani goldan asrashi kerak. Hamma himoyachilar darvozabonning aytgan
so‘zidan chiqmasdan bo‘ysunishlari lozim. Bu tomondan darvozabonlar
o‘zlarining mahoratlarini oshirishlari shart. Darvozabon o‘yin davomida faqatgina
darvozani himoya qilibgina qolmaydi. Shuni ham takidlash lozimki,
darvozabonlar 20-30 martgacha to‘pni o‘yinga kirg‘azib berishadi. Bu esa
sheriklari to‘pni egallashlari bilan hujum uyushtirish imkonini beradi. O‘yin
davomida darvozabonlarining 20-30ta to‘pni sheriklariga aniq etkazib berishlari
o‘yinga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Shuni o‘am ututmaslik kerakki, darvozabonlar
sherigiga qo‘l yoki oyoq bilan aniq oshirib berishlari shart. Shu yo‘sinda
darvozabon hujum taktikasida ishtirok etadi.
Arpad chanadi takidlashicha, jismonan va psixologik tomondan yaxshi
ko‘rsatgichga ega darvozabonlarning turli-tuman texnik harakatlarni egallagan
darvozabon, hali jamoani foydali o‘yinchisi qatorida harakat qila olmaydi.
Darvozabonlarning asosiy maqsadi darvozani himoya qilish, ikkinchisi eng qulay
vaziyatda hujumni boshlab berish kerak. Darvozabon o‘zining hamma
imkoniyatlarini ko‘rsatishi uchun darvozabon o‘yin taktikasini his qilishi kerak.
Darvozabonlarning taktikasi ikkiga bo‘linadi. Hujum va himoya taktikasiga
bo‘linadi.
Pozitsiya (joy) tanlash. To‘g‘ri tanlangan pozitsiya darvozabonga eng kam
kuch sarflab, raqiblar darvozaga yo‘naltirgan to‘plarni ishonchli qabul qilib olish
imkonini beradi. Bunda hujum qilayotgan komandaning to‘pni boshqarayotgan
o‘yinchisi holatini, ya’ni qanday burchak hosil qilib zarba berilishini hisobga olish
zarur. Burchak qanchalik o‘tkir bo‘lsa (masalan, raqiblar jamoasining o‘yinchisi
34
qanotda darvoza chizig‘iga etib kolsa), darvozabon to‘pni egallab turgan o‘yinchi
tomondagi ustunga shunchalik yaqinlasha boradi. Markazdan hujum bo‘lganda
darvozabon nishonga urish burchagini toraytirish va darvozaning istalgan
burchagiga yo‘naltirilgan to‘pni olishni osonlashtirish uchun bir oz oldinroqqa
chiqishi kerak. Pozitsiyani yaxshi tanlovchi darvozabon to‘pga kamdan-kam
yiqilib tashlanadi. Bu esa hujumchi go‘yo darvozabonni poylab to‘p
yo‘naltirganday taassurot hosil qiladi. Xuddi Shuning o‘zi pozitsiya tanlay bilishga
berilgan eng yuksak bahodir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
