O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

Plastmassalar

---

147 
Plastmassa polimer materialarning asosiy qismini tashkil qilsa ajabmas. 
Plastmassalar- bu tashqi kuch ta’sir etganda ma’lum pishiqlikka ega material bo‘lib, 
turli 
maqsadlarda 
ishlatiladi. 
Plastmassalarga: 
polietilen, 
polipropilen. 
Polivinilxlorid, polistirol, ftoroplastlar, epoksid qatronlari, fenol qatronlari, 
poliefirlar kiradi. Plastmasalar uchun turli xususiyatlar birikishi oddiy xol. Ularning 
ba’zilari nozik va mustaxkam materiallardir. Boshqalari yumshoq va egiluvchan 
bo‘lib, kuch ishlatilganda elastik va plastik deformatsiyalar xosil bo‘ladi, vayron 
bo‘lishgacha deformatsiyalar ancha katta bo‘lishi mumkin.
Bu guruxdagi polimerlar kristallikning turli darajasiga, turli molekulyar 
strukturaga va zanjir konfiguratsiyasiga(chiziqli, shoxlangan, izotaktik va x.k.z) ega 
bo‘lishi mumkin. Plastmassalar termoplast xam, reaktoplast xam bo‘lishi mumkin. 
Oxirgi farqlash polimerlarni sinflashda ko‘p qo‘llaniladi. Biroq ularni aynan 
plastmassa sifatida qo‘llash uchun, chiziqli va shoxlangan polimerlar o‘zining 
shishalanish xaroratidan pastda (amorf polimerlar xaqida aytilganda) yoki erish 
xaroratidan pastda (agar polimer qisman kristalli bo‘lsa) bo‘lishi kerak.
YOki polimerda ko‘ndalang aloqalar to‘ri etarlicha zich bo‘lishi kerak, 
shunda maxsulot shakli kuch qo‘llanganda saqlanib qoladi. 
Plastmassalar 
Plastmassa polimer materialarning asosiy qismini tashkil qilsa ajabmas. 
Plastmassalar- bu tashqi kuch ta’sir etganda ma’lum pishiqlikka ega material bo‘lib, 
turli 
maqsadlarda 
ishlatiladi. 
Plastmassalarga: 
polietilen, 
polipropilen. 
Polivinilxlorid, polistirol, ftoroplastlar, epoksid qatronlari, fenol qatronlari, 
poliefirlar kiradi. Plastmasalar uchun turli xususiyatlar birikishi oddiy xol. Ularning 
ba’zilari nozik va mustaxkam materiallardir. Boshqalari yumshoq va egiluvchan 
bo‘lib, kuch ishlatilganda elastik va plastik deformatsiyalar xosil bo‘ladi, vayron 
bo‘lishgacha deformatsiyalar ancha katta bo‘lishi mumkin.

---

148 
Bu guruxdagi polimerlar kristallikning turli darajasiga, turli molekulyar 
strukturaga va zanjir konfiguratsiyasiga(chiziqli, shoxlangan, izotaktik va x.k.z) ega 
bo‘lishi mumkin. Plastmassalar termoplast xam, reaktoplast xam bo‘lishi mumkin. 
Oxirgi farqlash polimerlarni sinflashda ko‘p qo‘llaniladi. Biroq ularni aynan 
plastmassa sifatida qo‘llash uchun, chiziqli va shoxlangan polimerlar o‘zining 
shishalanish xaroratidan pastda (amorf polimerlar xaqida aytilganda) yoki erish 
xaroratidan pastda (agar polimer qisman kristalli bo‘lsa) bo‘lishi kerak.
YOki polimerda ko‘ndalang aloqalar to‘ri etarlicha zich bo‘lishi kerak, 
shunda maxsulot shakli kuch qo‘llanganda saqlanib qoladi.