O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi



Download 3,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet26/114
Sana09.07.2022
Hajmi3,88 Mb.
#761469
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   114
Bog'liq
O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi u

 
 
 
Glossariy 
 
Metal qotishmalar
- bir necha xil metallarni yoki metallarni metall bo‘lmagan jismlar 
bilan suyuqlantirib (yoki qizdirib) aralashtirish natijasida olingan murakkab modda. 
Qattiq eritmalar -
bir jinsli suyuq eritmalarning qattiq holatga o‘tishi.
Ximiyaviy birikmalar
. Turli metallardan yoki metall va metallmas moddadan hosil 
bo‘lgan qotishma. 
Likvidus 
- lotin tilida suyuq.


62 
Solidus
– qattiq. 
Evtektika
- suyuq qotishmadan bir vaqtda kristallanadigan ikki yoki undan ortiq kristall 
turlari hosil qiladigan mexanik aralashma. 
 
6- MAVZU TEMIR UGLERODLI VA PO‘LATLARNING TURLARI, 
ISHLATILISHI. LIGERLANGAN PO‘LATLAR
Reja: 
1.
Po‘lat to‘g‘risida umumiy ma’lumot. 
2.
Konstruksion po‘latlar 
3.
Uglerodli po‘latlar 
Temir-uglerod qotishmalariga bo‘lgan ehtiyojning tobora ortishi ishlab 
chiqarish usullarini takomillashtirish bilan birga xossalarini yaxshilash 
maqsadida olib borilayotgan izlanishlar qator muammolarni hal etdi va 
etmoqda. XIX asrning 30-yillarida rus injeneri P. A. Anosov dunyoda birinchi 
bo‘lib
 
po‘latlarning strukturasini o‘rganishda mikroskopdan foydalandi. 1868 
yilda D. K. Chernov po‘latlarni kritik temneraturalar vaziyatini va tarkibidagi 
uglerod miqdoriga bog‘liqligini va struktura o‘zgarishlar sabablarini aniqladi. 
Shu bilan birga D. K. Chernov G‘ye-S qotishmasining holat diagrammasini 
tuzish uchun dastlabki zarur muammolarni hal etdi. Shundan bir necha yil keyin 
fransuz 
olimi 
F. 
Osmond 
Le-Shatelye 
pirometri 
yordamida 
G‘ye-S 
qotishmalarining kritik nuqtalari vaziyatini aniqlab, strukturalarga nom berdi. 
Qotishmalarni ma’lum temneraturagacha qizdirilganda qattiq eritmalar hosil 
bo‘lishini ingliz olimi R. Austen, fransuz olimi Le-Shatelye, rus olimi A. A. 
Baykov va N. T. Gudsovlar aniqladilar. 
Golland olimi Rozebom va ingliz olimlari V. Yum-Rozeri, Austenlar D. 
Gibbsning fazalar muvozanat nazariyasidan foydalanib, G‘ye-S qotishmasining 
dastlabki holat diagrammasining birinchi variantini tuzdilar. 


63 
G‘ye-S qotishmalarinint holat diagrammasi butun dunyo olimlarining uzoq yillar 
davomida olib borgan ishlari natijasidir. 
Konstruksion po`lat asos haqida 1,2 foiz uglerod bilan temir va uglerod 
qotishmalari mavjud. Biroq, po`latlarning aksariyati kam 0,5 foiz uglerod o'z 
ichiga oladi. Eng po'lat temir uglerod tarkibi talab darajasiga kamayadi qadar 
qaragan temir bilan uglerod va boshqa begona moddalar oksidlovchi tomonidan 
amalga oshiriladi. 
po'lat ichiga qaragan temir aylantirish uchun eng tez-tez ishlatiladigan jarayon 
basic- kislorod jarayon. taxminan 30 foizi temir hurda uchun bu jarayon qaragan 
temir va qadar kislorod nayza joylashtirilgan qaysi bir barrel shaklli chidamli-
astarli converter (Fig. 9,2) ichiga narxlanadi. lattani nayza Pure kislorod, temir 
oksidi hosil qilish uchun suyuq hammomida bilan reaksiyaga. po'lat uglerod keyin 
karbon monoksit tashkil qilish, temir oksidi bilan reaksiyaga: 
FeO + S> Fe + CO 
kislorod reaktsiya boshlanadi oldin darhol, shlaklar hosil upalari (ayniqsa ohak) 
nazorat miqdorda qo'shiladi. Bu jarayonda, po'lat uglerod tarkibi keskin bunday 
oltingugurt va fosfor (Fig. 9,3) kabi aralashmalarning konsentratsiyasi kamayishi 
bilan birga 22 daqiqa tushirib mumkin. 
Konverter dan erigan po'lat statsionar plastinalarni quyma yoki contin¬uously 
uzoq bo'limlar vaqti-vaqti bilan kesib qaysi uzoq plitkalar tashlanadigan bo'ladi. 
po'lat Bugun taxminan 96 foizi taxminan 4000 külçeler hali alohida-alohida otilishi 
bilan, doimiy tashlanadi. Shu bilan birga, xom po'latdan bir-yarim bunday arzimas 
avtomobillar va eski texnika, eski po'lat qayta ishlash tomonidan ishlab 
chiqarilmoqda.
17
Plain-carbon steels are essentially alloys of iron and carbon with up to about 1.2 
per¬cent carbon. However, the majority of steels contain less than 0.5 percent 
17
William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, 2013 p377 


64 
carbon. Most steel is made by oxidizing the carbon and other impurities in the pig 
iron until the carbon content of the iron is reduced to the required level. 
The most commonly used process for converting pig iron into steel is the basic- 
oxygen process. In this process pig iron and up to about 30 percent steel scrap are 
charged into a barrel-shaped refractory-lined converter into which an oxygen lance 
is inserted (Fig. 9.2). Pure oxygen from the lance reacts with the liquid bath to 
form iron oxide. Carbon in the steel then reacts with the iron oxide to form carbon 
monoxide: 
FeO + S > Fe + CO 
Immediately before the oxygen reaction starts, slag-forming fluxes (chiefly 
lime) are added in controlled amounts. In this process, the carbon content of the 
steel can be drastically lowered in about 22 min along with a reduction in the 
concentration of impurities such as sulfur and phosphorus (Fig. 9.3). 
The molten steel from the converter is either cast in stationary molds or 
contin¬uously cast into long slabs from which long sections are periodically cut 
off. Today approximately 96 percent of the steel is cast continuously, with about 
4000 ingots still being cast individually. However, about one-half of the raw steel 
is produced by recycling old steel, such as junk cars and old appliances. 
Ma’lumki, temirning uglerodli qotishmalarida uglerod, temir karbidi (G‘ye
3
S) 
yoki grafit tarzda bo‘lishi mumkin. Shunga ko‘ra, G‘ye-S qotishmalari temir 
karbit va temir-grafitli holat diagrammalariga ajratiladi. 
Amalda ishlatiladigan G‘ye-S qotishmalarida uglerodning miqdori 4,5—5% 
ortmagani uchun G‘ye-G‘ye
3
S qotishmalarining holat diagrammasini umumiy 
holda o‘rganish bilan kifoyalanamiz.

Download 3,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish