O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

Nafas olish va chiqarishni rivojlantirish ustida ishlash 

 

Nutq  tovushlari  hosil  qilishning  manbayi  –  bu  o‘pkadan 

chiqayotgan  uzun  havo  oqimining  kekirdak,  hiqildoq,  og‘iz 

bo‘shlig‘i  yoki  burun  bo‘shlig‘I  orqali  o‘tishi  hisoblanadi.  Nafas 

nutq texnikasining muhim qismidir.  

Nafas  ovoz  va  nutqni  tinglovchiga  yetkazish,  ovoz  kuchini 

tashkil  etish  vositasidir.  Bolaning  nafas  olishi  qancha  yaxshi 

bo‘lsa,  ovozi  ham,  nutqi  ham  shu  qadar  jarangdor  va  kuchli 

bo‘ladi.  Chiniqqan  va  mashq  qilingan  nafas  jumlalarni  mantiqan 

yaxlit,  o‘zaro  uzviy  bog‘liq  holda  talaffuz  etishda  muhim  rol 

o‘ynaydi.  Nutq  jarayonida  nafas  olish  va  chiqarish  nutqsiz  nafas 

olishdan farq qiladi. Nutqsiz nafas olishda burun orqali olinadigan 

va  chiqariladigan  havo  oqimining  davomiyligi  bir  xilda,  ya’ni 

teng bo‘ladi.  

Nutq  jarayonida  nafas  og‘iz  orqali  olinib,  nafas  olish  tez 

bo‘ladi,  nafas  chiqarish  esa  sekinlashadi.  Nutqsiz  nafasda  nafas 

olishdan  so‘ng  tez  nafas  chiqarilib,  so‘ng  pauza  qilinadi.  Nutqiy 

nafasda  esa  nafas  olishdan  so‘ng  pauza  qilinib,  keyin  bir  bir 

tekisda  nafas  chiqariladi.  Nutqda  to‘g‘ri  nafas  olish  va  chiqarish 

to‘g‘ri  tovush  talaffuzini  ta’minlaydi,  kerakli  bo‘lgan  nutq 

balandligini tutib turish uchun sharoit yaratadi, aniq pauzaga rioya 

qilishni,  nutqning  bir  tekisda  bo‘lishini  va  uning  intonatsion 

ifodaliligini  ta’minlaydi.  Nutq  jarayonida  nafas  olish  va 

chiqarishning  buzilishi  sabablari  bu  organizmning  umumiy 

kuchsizlanishidan  (darmonsizlanishi),  yurak-tomir  kasalliklari  va 

hokazolardir.