Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

5
 
- o‘quvchining tayyorligini ko‘rsatadigan jixatlardan (xarakatchanlik, jismoniy 
yoki  boshqa  jihatlardan)  birini  baholash  uchun  kontrol  topshiriqlar  tanlaydi  yoki 
yangi  mashqlarga  o‘xshash  oldingi  tanish  mashqlarni  takrorlash  uchun  topshiriq 
beradi. 
2.  O‘qituvchi  o‘quvchi  haqidagi  ma’lumotlar  va  yangi  mashq  texnikasiga  oid 
bilimlarga asoslanib reja tuzadi, o‘rgatish metodi va usullarini tanlaydi. 
3.  O‘qituvchi  o‘quvchini  yangi  harakat  bilan  tanishtiradi.  O‘qituvchi  bilan 
o‘quvchining harakat ko‘nikmasini shakllantirish maqsadidagi bevosita yaloqasi ana 
shundan boshlanadi. Buning uchun o‘qituvchi: 
- kelgusida o‘rgatiladigan mashqlarning umumiy vazifasini ifodalaydi; 
- o‘quvchiga kuyiladigan talablarini aniqlaydi; 
                                                           
5
 
Shannon Miller. Coaching Youth Gymnastics. 2011. 32 p. 

---

- o‘quvchi biladigan harakatlar ichidan yangi harakatga o‘xshashlarini belgilab 
chiqadi; 
- o‘quvchining zaif va kuchli tomonlarini ko‘rsatib beradi; 
- mashqni uzlashtirish rejani belgilaydi. 
4. O‘quvchi bilan o‘quvchining bundan keyingi ishlari o‘rganilayotgan mashq 
texnikasi  asoslari  haqida  o‘rgatishning:  ko‘rsatib  berish,  tushuntirish,  modellarda 
harakat  konstruksiyasini  ko‘rsatish  va  boshqa  shu  kabi  tegishli  usullar  yordamida 
tasavvur hosil kilishga qaratilgan bo‘ladi. 
O‘qituvchi  bilan  o‘quvchining  shu  tariqa  tayyorgarlik  ko‘rishi  harakat 
topshiriqlarining bundan keyin amalda bajarilishi uchun zamin hozirlaydi. 
2. SHundan  keyin  o‘qituvchi  o‘quvchiga  mashqni,  jumladan,  qo‘yidagicha 
bajarishni taklif qiladi: 
Harakatni yoki alohida holatni taqlid kilib ko‘rsatish; 
Mashqni  harakatning  ayrim  fazalarini  ajratib  ko‘rstaish  uchun  ko‘maklashib 
turib past sur’at bilan bajarish; 
Harakatni maksimal oson sharoitda, masalan, trenajyorda takrorlash. 
Bunday  faoliyat  ayrim  muskul  sezgilar  bilan  (harakat  axboroti  yordamida) 
mashq qilish texnikasi haqidagi ma’lumotlarni to‘ldirishga yordam beradi. 
3. O‘quvchining mashk bajarish jarayonida o‘qituvchi: 
Harakatlar  bajarilishini  kuzatib  turishi,  turli  usul  va  priyomlardan  foydalanib, 
yordamlashib  turishi,  topshiriqning  bajarilishi  natijalarini  taxlil  qilib  borishi  va 
zarurat  bo‘lganda  o‘quvchi  harakatlarini  ijro  etish  davomida  tuzata  borishi  yoki 
keyingi topshirikka oid yul-yuriqlar berib borishi kerak. 
 
Bu  davrdagi  asosiy  vazifa  harakat  ijro  etilayotganda  yuz  beradigan 
xatolarni  vaqtida  tuzatishdan  iborat.  Xatolarning  yuz  berishiga  quyidagilar  sabab 
bulishi 
mumkin: 
harakat 
texnikasi 
haqida 
tasavvurning 
aniq 
emasligi; 
o‘quvchilarning  harakat  sezgilari  bilan  o‘z  harakatlariga  bergan  sub’ektiv 
baholarining  mos  kelmasligi;  harakat  topshirigining  murakkabligi  bilan  o‘quvchi 
imkoniyatining  mos  kelmasligi;  o‘zlashtirib  bo‘lingan  mashqlarning  yangi  mashqga 
salbiy  ta’sir  ko‘rsatishi;  harakat  faoliyati  paytida  etarlicha  dadilik  va  kat’iylik 
ko‘rsatmaslik va hokazolar. 
 
Asosiy  xatolarni,  keyin  esa  ikkinchi  darajalarini  ham  to‘xatish  uchun 
konkret 
vaziyatga 
karab 
urgatishdagi 
xilma-xil 
usullarning 
hammasidan 
foydalaniladi. 
 
Mashqni chuqur o‘rganishga qaratilgan faoliyat asosiy texnik haraktlarni 
avtomatlashtirilgan  darajaga  etkazish  imkonini  beradiki,  bu  hol  mashqni  mustaqil 
ravishda va texnik jihatdan to‘g‘ri bajarishda namoyon buladi. 
4. Mashqni  texnikasini  mustahkamlash  va  takomillashtirish  uchun  o‘quvchi 
o‘qituvchi raxbarligida harakatni mustakil bajarishni davom ettiradi.