O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti


Markaziy Bankning valyuta siyosati



Download 0,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/42
Sana21.07.2021
Hajmi0,93 Mb.
#125572
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   42
Bog'liq
Sharqshunoslik

Markaziy Bankning valyuta siyosati 

Markaziy 

Bankning 

valyuta 


siyosati 

deganda, 

uning 

valyuta 


munosabatlarini  tartibga  solish  va  amalga  oshirish  sohasidagi  tadbirlarining 

majmui tushuniladi.  

Markaziy  Bankning  valyuta  siyosati  pul-kredit  siyosatining  asosiy  klassik 

instrumentlaridan  biri  hisoblanadi.  Jahon  bank  amaliyotidan  shu  narsa  ma`lumki, 

valyuta  siyosati  Markazit  Bankning  hisob  stavkasini  o`zgartisrishi,  valyuta 

interventsiyasi,  devalvatsiya,  revalvatsiya,  valyuta  rezervlarini  diversifikatsiya 

qilish shakllarida namoyon bo`ladi.  

Diskont  (foiz)  stavkasi  –  ssuda  kapitali  yillik  daromadini  uning  absolyut 

kattaligiga  nisbatidan  kelib  chiqadi.

4

  Demak,  foiz  o`zining  iqtisodiy  ma`nosi 



bo`yicha  ssuda  kapitalidan  foydalanganligi  uchun  to`lanadigan  qo`shimcha 

qiymatdir. Foiz stavkalari odatda foyda me`yori orqali aniqlanadi, lekin amaliyotda 

foiz  stavkasi  darajasi  ssuda  kapitallariga  bo`ladigan  talab  va  taklifdan  kelib 

chiqadi.  Bu  talab  va  taklif  bir  qancha  fundamental  iqtisodiy  va  boshqa  omillarga 

bog`liqdir.  Shu  jumladan,  davr  fazasifan,  inflyatsiya  darajasidan,  iqtisodiyotni 

davlat  tomonidan  monopol  boshqariluvi,  markaziy  banklar  siyosati,  ichki 

omillardir. 

Rivojlangan mamlakarlarda fozi stavkasi darajasiga ta`sir etuvchi omillarni 

bir necha guruhga bo`lsh mumkin. Masalan, bozordagi talab va taklifga to`g`ridan-

to`g`ri ta`sir etuvchi omillar. 

Tijorat  banklari  Markaziy  Bank  tomonidan  qayta  moliyalashtirilishlari 

mumkin.  Davlat  uchun  rasmiy  hisib  stavka  kursi  valyuta-pul  bozorini  tartibga 

solishning asosiy yo`llaridan biri. 

                                                           

4

 Федеров Б.Г., Современные валютно-кредитные рынки. Москва, «Финансы и статистика», 1989 й., 52-бет. 




16

 

 



Pul-valyuta  bozori  stavkalari  stavkalar  tarkibining  ikkinchi  asosiy 

elementlariga xazina veksellari stavkalari kiradi. Ba`zam alhida davlatlarda rasmiy 

foiz  stavkasi  past  bo`ladi.  Bunga  sabab  hazina  veksellariga  garov  sifatida 

hukumatning  o`zi turganligidir. Aynan  hukumatning o`zi garov sifatida  turganligi 

uchun bu veksellar eng likvidli aktivlar toifasiga kiradi.  

Pul-valyuta bozorining uchinchi asosiy elementlariga banklararo deposit va 

unga  yaqin  deposit  sertifikarlari  stavkalari  kiradi.  Bu  stavkalar  rasmiy  kurs 

stavkasidan ham , xazina veksellari stavkasidan ham hamisha yuqori turadi, 

Mintaqaviy  valyuta  bozorlarining  rivojlanishi  bilan  foiz  stavkalarining 

muayyan  turlari  ko`paydi.  Maslan,  LIBOR  (London  Interbank  Offered  Rate)  – 

London banklararo mablag`larga taklif stavkasi juda keng qo`llanilmoqda. LIBOR 

o`zida  London  banklarining  bir-biriga  ta`minlanmagan  ssudalar  (1  oydan  1 

yilgacha)  berishning  o`rtacha  foiz  stavkasini  mujassamlashtiradi.  LIBOR  AQSH 

dollarida qo`llanilishi keng tarqagan, lekin bu LIBORni boshqa yevrovalyutalarda 

qo`llanilmasligini anglatmaydi. 

Xalqaro  ssuda  kapitallari  bozorining  rivojlanishi  bilan  LIBOR  stavkasiga 

o`xshash  boshqa  stavkalar  paydo  bo`lgan:  PIBOR  (Parij),  SIBOR  (Singapur), 

NIBOR  (Nyu-York),  KUBOR  (Quvayt),  LYUKSIBOR  (Lyuksenburg)  va 

boshqalar. 

Bularning  har  qaysi  valyutadagi  foiz  stavkalari  ―tenglashish‖  an`anasiga 

ega.  Chunki,  ular  Yevrobozorda  mintaqaviy  markaziy  yaqinlikdadirlar.  Yevro 

valyutasi  kiritilgandan  so`ng,  ko`pgina  banlar  YEVROBOR  dan  foydalan 

boshladilar. 

Markaziy  Bank  deviz  siyosatining  eng  keng  tarqalgan  shakli  valyuta 

intervensiyasi hisoblanadi. 

Markaziy  Bankning  milliy  valyuta  kursiga  ta`sir  etish  maqsadida  valyuta 

bozirida chet el valyutalarini sotib olishi yoki sotib olishiga valyuta intervensiyasi 

deyiladi.  

Hozirgi kunda valyuta intervensiyasidan ko`zlangan maqsad bo`lib, valyuta 

kursining  qisqa  vaqt  oralig`ida  kutilmaganda  yuzaga  keladigan  keskin 




17

 

 



tebranishlariga  barham  berish  hisoblanadi.  Markaziy  Banklar  vakyuta  kursini 

istalgan  darajda  o`zgartish  imkoniyatiga  ega  emaslar,  chunki  ular  valyuta 

bozorlarida  tijorat  banklari  bilan  raqobat  qila  olmaydilar.  Shu  sababli,  valyuta 

intervensiyasidan  maqsad  –  valyuta  kursining  keskin  tebranishlari  oqibatlarini 

yumshatish hisoblanadi.  

Valyuta  intervensiyasi  rasmiy  oltin-valyuta  zahiralari  yoki  markaziy 

banklarning banklararo ―svop‖ bitimlari asosida amalga oshiriladi. 

Valyuta  intervensiyasi  XIX  asrdan  boshlab  qo`llanila  boshlandi.  Masalan, 

Niderlandiya  Markaziy  Banki,  Avstriya-Vengriya  banki  milliy  valyuta  kursini 

barqaror  tarzda  ushlab  turish  uchun  undan  foydalanganlar.Oltin  monomettalizmi 

bekor  qilingandan  so`ng,  valyuta  intervensiyasidan  foydalanish  keng  tarqaldi. 

1929-1933-yilgi jahon iqtisodiy inqirozi yuzaga kelgan sharoitda markaziy banklar 

valyuta  dempingiga  ko`mak  berish  uchun  o`z  valyutalarini  kursini  tushirish 

maqsadida valyuta intervensiyasidan foydalandilar. 

Valyuta  intervensiyasini  o`tkazishning  moddiy  bazasi  vazifasini,  30-

yillarda  AQSH,  Buyuk  Britaniya,  Fransiya,  Italiya,  Kanada  va  boshqa 

mamlakatlarda tashkil qilingan maqsadli valyuta fondlari – oltin, chet el va milliy 

valyutalarda tashkil etilgan davlat fondlari o`tadi. Hozirgi sharoitta bu fondlarning 

roli  va  yo`nalishi  ayrim  davlatlarda  alohida  xususiyatga  egadir.  Masalan, 

Fransiyada  maqsadli  valyuta  fondi  mamlakat  oltin-valyuta  zahiralari  summasi 

miqdorida  ajratilgan  fonddir.  Fransiya  Markaziy  Banki  o`zining  intervensiya 

operatsiyalari  hajmini  va  xarakterini  oshkor  qilmaslik  uchun  o`lchov 

ko`rsatkichlarini  matbuotta  oshkor  qilmaydi.  Buyuk  Britaniyada  ham  maqsadli 

valyuta 


fondi 

mamlakatdagi 

oltin-valyuta 

zahiralarini 

o`zida 

mujassamlashtirgandir. 

Bretton-Vuds  tizmi  doirasida  valyuta  intervensiyasi,  asosan,  qat`iy 

belgilangan kurslarnng qadrini ushlab turish maqsadida o`tkazilardi. Intervensiyani 

o`tkazishda asosiy  valyuta dollar bo`lgani uchun, AQSH  boshqa  davlatlargauning 

kursini  ma`lum  darajada  ushlash  yuzasidan  majburiyat  qo`ydi.  Yamayka  tizmiga 

suzib  turuvchi  valyuta  kurslariga  o`tilgandan  so`ng,  valyuta  intervensiyasi  aosan 



18

 

 



kurslarni tez tebranishini oldini olish maqsadida o`tkazilish an`anasiga ega bo`ldi. 

AQSH  dollarining  rezerv  valyuta  sifatidagi  roli  pasayishi  oqibatida  valyuta 

intervensiyasida  dollar  bilan  bir  qatorda  nemis  markasi  hamda  bir  qator  G`arbiy 

Yevropa va Yaponiya davlatlari valyutalari qo`llana boshlandi.  

70-yillarning  o`rtalaridan  boshlab  bir  qator  markaziy  banklar  valyuta 

intervensiyasini  hamkorlikda  o`tkazdilar.  1974-yilning  may  oyida  AQSH, 

Germaniya, Shvetsariya mamlakatlari valyuta intervensiyasi hamkorlikda o`tkazish 

haqida  bitim  tuzdilar.  1975-yilning  fevralida  Fransiya  ham  bu  bitimga  qo`shildi. 

Rambuydagi  olti  mamlakat  hukumati  rahbarlari  yig`ilishida  birlashgan  valyuta 

siyosati  va  o`zaro  yordam  ko`rsatishlar  haqida  bitim  tasdiqlandi.  1975-yilning 

dekabridan  boshlab  ―o`nlik  guruhi‖  mamlakatlari  valyuta  intervensiyasini  ―svop‖ 

birgalikda o`tkazishgan.  

Mamlakat pul-kedit siyosati bilan bog`liq intervensiyaning ―tozalangan‖ va 

―tozalanmagan‖ turlari mavjud (birinchi navbatta muomaladagi massasiga va foiz 

stavkasiga  ta`sir  ko`rsatish  masalasi  muhim  ahamiyatga  egadir).  Pul-kredit 

sohasiga 

―tozlangan‖  intervensiya 

nazariya 

jihatdan 

ta`sir  etmaydi, 

―tozalanmagan‖i  esa,  ta`sir  etadi.  Intervensiyaning  ikkinchi  shakli  murakkab 

hisoblanadi  va  undan  foydalanish  keng  tarqalgan.  Chunki,  u  pul-kredit  siyosatiga 

valyuta  bozoridagi  talab  va  taklifni  o`zgartirish  orqali  ta`sir  etadi.  Davlat  odatda 

o`zining valyuta zahiralarini qisqa muddatli qimmatli qog`ozlar va bank depozitlari 

ko`rinishida saqlaydi, chunki ular daromad olib keladi. Konversion operatsiyalarni 

amalga  oshirishdan  oldin  shu  kredit  vositalari  ustidan  bir  necha  manipulyatsiyani 

amalga  oshirish  kerak.,  sababi,  ular  pul  muomalasiga,  foiz  stavkalari  darajasiga 

ta`sir o`tkazishi mumkin. 

Intervensiyaning  psixologik  samarasi  katta  ahamiyatga  egadir:  Markaziy 

Bank operatsiyalarining oshkoralik darajasi qanchalik yuqori bo`lsa, taxmin qilish 

mumkinki,  valyuta  bozoridagi  subyektlar  boshqaruv  organlarining  tazyiqiga 

shunchalik  darajada  bo`ysunadilar.  Markaziy  bankning  birjaga  chiqishi  hamda 

valyuta brokerlariga murojaat qilishi oqibatida ko`p hollarda bozorga sezilarli ta`sir 



19

 

 



o`tkazadi,  buning  izohi  sifatida  operatsiyalarning  rasmiy  summasi  kattaligini 

ko`rsatish mumkin.  

Ba`zi  markaziy  banklar  brokerlar  orqali,  boshqalari  birja  orqali,  lekin 

ko`pchiligi  tijorat  banklari  bilan  bevosita  muloqotga  o`tadilar.  Markaziy  Banklar 

muddatli  banklararo  operatsiyalardan  foydalanmoqdalar.  Amaliyotda  valyuta 

―svop‖  operatsiyasi  keng  tarqalgandir,  shu  jumladan  AQSH  federal  Rezrv  tizimi 

hamda bir qator markaziy banklar o`rtasidagi maxsus kelishuvlar yuzasidan amalga 

oshiriladi. Shu narsa alohida xarakterga egaki, ko`pgina hollarda markaziy banklar 

AQSH  dollariga  yetakchi  xalqaro  valyuta  sifatida  qarab,  o`z  kurslarini  unga 

moslab boradilar. 

Hozirgi  kunda  har  qanday  intervensiyaning  asosiy  maqsadi  valyuta 

bozoridagi vaziyatni barqaror ushlab turish va valyuta kurslarini tez tebranishining 

oldini  olish  maqsadida  o`tkazmoqda.  Valyuta  bozoridagi  barqaror  holat  birinchi 

navbatta  tashqi  iqtisodiy  aloqalarni,  shu  jumladan,  butun  iqtisodiyotning 

rivojlanishini  ta`minlaydi.  Har  bir  davlat  o`z  iqtisodiy  sharoitidan,  xalqaro 

iqtisodiy  munosabatlarning  ―ochiqlik‖  darajasidan  kelib  chiqib,  valyuta 

intervensiyasini o`z vazifalariga moslab amalga oshiradi. 

Eng  qisqa  muddatli  rejada  markaziy  banklar  har  kungi  valyuta 

tebranishlarining  oldini  olish  maqsadini  bozorning  texnik  ko`rsatkichlari  holatiga 

yo`naltirilgan holda amalga oshiradilar. 

Qisqa  muddatli  istiqbolda  hukumat  ko`pincha  ―shamolga  tayanch‖  (lean 

against  the  wind)taktikasini  qo`llaydi,  bu  taktika  chegaralangan  boshqaruvchilik 

qarama-qarshiligida namoyon bo`ladi. Masalan, shu narsa aniq belgilangan bo`lishi 

mumkinki,  kursning  biron  soat  va  kun  davomida  o`zgarishi  qarama-qarshi 

operatsiya  o`tkazishni  talab  qiladi.  Ba`zan,  hukumat  intervensiya  yordamida 

muhim iqtisodiy masalani hal qilishda yoki saylov oldi tadbirlarida yutib chiqishda 

foydalanadi. 

Valyuta  intervensiyasining  uzoq  muddatli  maqsadlari  orasida  hukumat 

tomonidan  bozordagi  holatni  mamlakatning  asosiy  iqtisodiy  ko`rsatkichlari  bilan 

moslash,  xususan  kursni  oshib  yoki  tushib  ketishining  oldini  olish,  iqtisodiyotni 




20

 

 



xalqaro  valyuta-kredit  konyekturasining  salbiy  ta`siridan  saqlashlarni  ko`rsatish 

mumkin.  Ba`zi  vaqtlarda  davlat  o`z  valyutasi  kursini  haqqoniy  bo`lmagan  kurs 

darajasida saqlashga harakat qiladi. 

Ko`pgina  markaziy  banklar  mamlakatning  oltin-valyuta  zahiralari  bilan 

o`tkaziladigan  operatsiyalarga  eytiyotkorlik  bilan  yondoshmoqdalar  va  kamroq 

harajat talab qiladigan usullardan foydalanishga intilmoqdalar. 

80-yillarda shu narsa  ma`lum bo`ldiki, bir  mamlakatning o`zi intervensiya 

yoki  hamma  pul-kredit  vositalari  yordamida  bozorga  qarshi  tura  olmaydi.  Shu 

sababliular  valyuta  intervensiyasini  jamoa  bo`lib  o`tkazishga  kelishadilar.  Bunga 

yorqin  misol  sifatida  1982-yilda  Versaldagi  ―yettilik  guruhi‖  rahbarlari 

uchrashuvlari natijalarini ko`rsatish mumkin. 

Oxirgi  yillar  davomida  yetakchi  mamlakatlar  bir  necha  marta 

muvofiqlashgan  valyuta  intervensiyasini  o`tkazadilar.  Ularning  asosiy  maqsadi  – 

AQSH  dollari  kursini  tushirish  yoki  hech  bo`lmaganda  uning  kursi  o`sishining 

oldini olish edi, biroq o`tkazilgan operatsiyalar summasi nisbatan kam bo`lganligi 

sababli aytarli darajada yutuqlarga erishilmagan. Shunday bo`lsada, shu narsa aniq 

bo`ldiki, alohida mamlakatlarning shartli intervensiyasiga nisbatan muvofiqlashgan 

intervensiyaning natijasi samaralidir. 

Muvofiqlashgan  intervensiyaning  nihoyatda  samarali  bo`lganiga  misol 

qilib  odatda,  1985  yilning  22-sentyabrdagi  (―Plaza  kelishuvi‖)  beshta  yirik 

rivojlangan mamlakatlar kelishuvi natijasida AQSH dollari kursining tushganligini 

keltiradi. 

Shunday  bo`lsada,  bundan  keyingi  interventsiyalarning  summasi  unchalik 

katta  emas  edi.  Bu  yerda  shu  narsani  ta`kidlash  joizki,  ―katta  beshlik‖  harakati 

bozordagi talab va taklifning real farqini o`zgartira olmaydi, balki birinchi navbatta 

ruhiy ta`sir o`tkaza oldi xolos.  

Nyu-Yorkdagi  huddi  shu  1985-yil  22-sentyabrdagi  besh  mamlakat  moliya 

vazirliklarining  yuqori  darajadagi  yig`lishida  aniq  maqsadlarni  hal  etish  takliflari 

o`rtaga  tashlandi.  Misol  uchun,  Germaniya  va  Yaponiya  mamlakatlarini  ichki 

talabini  o`stirish  va  shu  kabilar.  Biroq  bu  masalada  birlik  bo`lmagan  va  bo`lishi 




21

 

 



ham  mumkin  emas  edi.  Har  bir  davlat  o`z  manfaatlaridan  kelib  chiqadi  va  bu 

manfaatlar ko`p hollarda boshqa mamlakatlarning qiziqishlari bilan mos kelmaydi.  

Valyuta  qarama-qarshiligi  (nomutanosibligi)  ning  kuchayishi,  valyuta 

kursini  intervensiya  yordamida  tartibga  solishning  samarasiz  urinishlari  va  shu 

kabi  holatlar  hatto  rivojlanayotgan  mamlakatlar,  masalan,  Janubi-Sharqiy  Osiyo 

mamlakatlarida bo`lib o`tgan moliyaviy inqirozlar bu davlatlar tomonidan Xalqaro 

Valyuta  Fondining  qayta  qurish  bo`yicha  yangi  takliflar  qurish  bo`yicha  yangi 

takliflar  kiritishga  sabab  bo`lmoqda.  Ko`pgina  davlatlar  (asosan  rivojlanayotgan 

mamlakatlar)  valyuta-moliya  masalalari  bo`yicha  yuqori  darajadagi  konferentisya 

o`tkazishni  talab  qilmoqdalar.  XVF  ga  doimiy  ravishda  hamma  tomonlarning 

qiziqishlarini  e`tiborga  olgan  holda  uning  mexanizmlarini  o`zgartirish  haqida 

takliflar  kiritmoqda.  Masalan,  kiritilayotgan  takliflardan  biri  yetakchi  valyuta 

kurslarini o`rtacha tortilgan indeksi tebranishlari chegarasini o`rnatishdir. 

Valyuta  sohasidagi  hamkorlik  bo`yicha  katta  voqea  sifatida  1987-yil 

Parijdagi ―Luvr kelishuvi‖ ni ko`rsatish mumkin. Yetkchi rivojlangan mamlakatlar 

valyuta  barqarorligiga  erishish  va  birinchi  galda  dollar  bilan  bog`liq  muammoni 

hal  etish  masalasiga  qattik  kirishganliklarini  bildirdilar.  Umuman  olganda,  1987-

yil  valyuta  intervensiyasini  o`tkazish  darajasi  bo`yicha  eng  yaxshi  natijali  yil 

bo`lgan. Bu intervensiyalar G`arbning yirik markaziy banklari kelishuvi asosida va 

alohida  yakka  o`zlari  o`tkazgan  intervensiyadan  iborat  edi.  Bu  vaqtda  endi  gap 

AQSH dollari kursini tushishini to`xtatib turish haqida ketmoqda edi, shu sababli, 

AQSH  dollari  faol  sotib  olinmoqda  edi.  Buning  natijasi  sifatida  1986-yilning 

avgust  oyidan  1987-yilning  avgustigacha  Germaniya,  Yaponiya  va  Buyuk 

Britaniya  oltin-valyuta  rezervlarining  63  mlrd.  dollarga  o`sganini  ko`rsatish 

mumkin. Bu vaziyat ko`zga ko`rinadiga yutuq va foyda olib kelmadi, 1987-yilning 

kuzida  ro`y  bergan  birja  inqirozi  esa,  markaziy  banklarning  barcha  urinishlarini 

yo`qqa  chiqardi.  ―Luvr  kelishuvi‖  iqtisodiyotni  va  pul-kredit  siyosatini 

muvofiqlashishiga  olib  kelmadi,  chunki  unda  hisob  stavkasini  o`zgartirish 

kelishuvi  doirasidan  chetga  chiqilmagan  hamda  AQSH  davlat  byudjeti  difitsiti 



22

 

 



muammosini  hal  etish  masalasi  va  xalqaro  to`lovlarni  balanslashtirishiga 

erishilgani yo`q edi. 

Oxirgi  yigirma  yil  davomida  valyuta  siyosatidagi  barqaror  holatni  olib 

borish  maqsadida  hamda  o`z  valyutlarning  kuchli  pozitsiyasini  ushlash  uchun  bir 

qancha rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar ham yig`ayotgan oltin-valyuta 

rezervlarini ko`payishi bilan izohlash mumkin.  

Devalvatsiya  –  (lotincha  so`zdan  olingan  bo`lib,  de  valeo  –  qadri  tushishi 

ma`nosini anglatadi) milliy valyutani chet el valyutalariga yoki xalqaro hisob-kitob 

pul birliklariga nisbatan qadrining tushishidir. 

Devalvatsiyaning kelib chiqishiga sabab bo`lib, inflyatsiyaning kuchayishi 

va mamlakat to`lov balansining salbiy qoldiqqa ega bo`lishi hisoblanadi. 

Devalvatsiyaning yuzaga kelishiga quyidagi ikki omil sabab bo`ladi: 

 

Eksportni rag`batlantirishning zarurligi; 



 

Milliy  valyutaning  rasmiy  kursi  bilan  uning  real  harid  quvvati 



o`rtasida sezilarli farqning paydo bo`lishi.

5

 



Devalvatsiya  siyosatini  mamlakat  to`lov  balansi  yomonlashgandan  va 

mamlakatga  import  oqimi  sezilarli  darajada  ko`payganda  amalda  qo`llash 

iqtisodiyotga  ijobiy  ta`sir  etadi.  Devalvatsiya  qo`llash  shart-sharoiti  yuzaga 

kelganda,  uni  darhol  amalga  oshirish  lozim,  aks  holda  sun`iy  ravishda  kursni 

ushlab turish butun iqtisodiyotga sezilarli darajada salbiy ta`sir etish mumkin. 

Revalvatsiya  (lotincha  so`zdan  olingan  bo`lib,  re  valeo  –  qadri  oshishi 

ma`nosini  anglatadi)  –  milliy  valyutani  chet  el  valyutalariga  yoki  xalqaro  hisob-

kitob pul birliklariga nisbatan qadrining oshishidir.  

Revalvatsiya  qadri  kuchli  valyutalarga  nisbatan  qo`llaniladi.  Uning  kelib 

chiqishiga  sabab  inflyatsiyaning  nihoyatda  past  darajada  bo`lishi,  uzoq  vaqt 

davomida  mamlakat  to`lov  balansining  aktiv  bo`lishi,  milliy  firma  va 

kompaniyalarning  jahon  savdo  bozorida  juda  raqobatbardoshligidir.  Revalvatsiya 

devalvatsiyaga nisbatan jahon amaliyotida kamroq qo`llanilgan. 

                                                           

5

 Жумаев Н.Х. Валюта сиѐсатининг асосий шакллари. Бозор, пул ва кредит. 1998 йил, 5-сон, 44-бет. 




23

 

 



Markaziy 

Bank 


valyuta 

operatsiyalarining 

asosiy 

qismi 


svop 

operatsiyalariga  to`g`ri  keladi.  Svop  operatsiyalarining  pul  bozoriga  ta`siri 

sezilarlidir.  Markaziy  Bank  tijorat  banklaridan  svop  bitimlari  asosida  chet  el 

valyutasini, ataylik, AQSH dollarini sotib olsa, u banklar ixtiyoriga Markaziy Bank 

pullarini  ma`lum  davrga  berib  qo`yadi.  Va  aksincha,  u  svop  bitimi  bo`yicha 

banklarga  AQSH  dollarini  sotsa,  unda  mamlakat  pul  bozori  ma`lum  vaqtgacha 

ancha likvidli mablag`lardan mahrum bo`ladi. 

Markaziy  Bank  valyuta  siyosatining  muhim  jihatlaridan  biri  shundaki,  u 

orqali  kredit  institutlarining  likvidliligiga  ta`sir  ko`rsatish  mumkin.  Ularning 

likvidliligiga  ta`sir  ko`rsatishning  muhim  usullaridan  biri  garov  evaziga  ssudalar 

berish  bilan  bog`liq  valyuta  operatsiyalarini  amalga  oshirishdir.  Ushbu 

operatsiyalrni amalga oshirish uchun tijorat banklariga Markaziy Bankning chet el 

valyutasidagi  aktivlaridan  vaqtinchalik  foydalanish  huquqi  beriladi.  Aktivlarning 

o`zi  esa  Markaziy  Bankning  mulki  bo`lib  qolaveradi,  shu  sababli  unga  foiz 

hisoblanib borilaveradi.  

Odatda,  har  bir  mamlakat  valyuta  bozorini  ikki  tarkibiy  qismga  bo`lish 

mumkin: 

 

Valyuta birjasi; 



 

Birjadan tashqari valyuta bozori. 

Valyuta  operatsiyalarini  rivojlantirish  uchun  Markaziy  Bank  tomonidan 

valyuta  kursining  erkinlashtirishi  ijobiy  ta`sir  ko`rsatishi  mumkin.  Chunki,  qat`iy 

belgilangan  kurslar  tashqi  iqtisodiy  faoliyatni bo`g`ib qo`yish orqali  iqtisodiyotga 

salbiy ta`sir etishi mumkin. 

 


Download 0,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   42




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish