O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti

Risk menejmenti 
 
- riskni kamaytirish yoki chegaralash bo‗yicha sug‗urta 
kompaniyasining maqsadli yo‗naltirilgan harakati. Risk menejmentining tarkibiy 
elementiga quyidagilar kiradi: riskni aniqlash, riskni baholash, riskni nazorat qilish 
va riskni moliyalashtirish. 

---

357 
Risklarni joylashtirish
 
-1) sug‗urta manfaati tufayli yuzaga keladigan 
sug‗urtaviy huquqiy munosabatlarning boshlanish jarayoni. Risklarni birlamchi, 
ikkilamchi va uchlamchi joylashtirish, teng ravishda sug‗urtalash, qayta 
sug‗urtalash va retrotsessiyaga to‗g‗ri keladi. Bozor munosabatlariga asoslangan 
iqtisodiyotda risklarni joylashtirish sug‗urta vositachilari orqali sug‗urta bozorida 
amalga oshiriladi; 2) sug‗urta brokeri yordamida bir vaqtning o‗zida yirik va xavfli 
risklarni qismlarga bo‗lib, bir nechta sug‗urta kompaniyasida sug‗urtalash uslubi. 
Bir qancha sug‗urta kompaniyalari tarkibidan bittasi etakchi sifatida ajralib chiqadi 
va u sug‗urta shartnomasidagi shartlarni ma‘qullab, riskning tegishli qismini o‗z 
javobgarligiga oladi. Keyin, broker boshqa sug‗urta kompaniyalariga murojaat 
qilib, riskning qolgan qismini ham joylashtiradi. 
Risklarni tanlash
- sug‗urta shartnomasini tuzish bo‗yicha mijozlardan kelib 
tushgan takliflarni tahlil etishga qaratilgan sug‗urta kompaniyasining faoliyati. 
Sug‗urta kompaniyasining muvozanatlashgan sug‗urta portfelini shakllanishida 
risklarni tanlash iborasini amaliy jihatdan ishlatish muhimdir. Sug‗urta amaliyotida 
risklarni tanlash ishini syurveyerlar amalga oshiradi. Risklarni tanlash - bu risk 
menejment sohasida olib boriladigan chora - tadbirlarning bir qismidir. 
Riskli holatlar
- risk darajasiga ta‘sir qiluvchi omillar. Sug‗urtalanuvchiga 
ma‘lum bo‗lgan barcha riskli holatlar sug‗urta kompaniyasiga xabar qilinadi. Bu 
riskni baholashda muhim ahamiyatga ega. Riskli holatlarni tahlil etish syurveyer 
yoki adjasterning funksiyasiga kiradi. Bu sug‗urta kompaniyasini sug‗urta 
shartnomasini tuzish yoki tuzmaslik masalasi bo‗yicha qaror qabul qilishida hamda 
sug‗urta qoplamalari va summalarini to‗lashda muhim o‗rin tutadi. Riskli holatlar: 
shaxsiy va ashyoviy; to‗g‗ri va egri; tasdiqlanadigan va inkor qilinadigan: ob‘ektiv 
va sub‘ektiv turlarga bo‗linadi. 
Riskni baholash
 
- risk parametrlarini xarakterlovchi barcha riskli holatlarni 
natura va qiymat ko‗rinishida tahlil etish. Eng ahamiyatli belgisiga qarab tegishli 
risklar guruhi ajratilgan hamda u riskni baholash mezoni hisoblanadi. Masalan, 
shaxsiy sug‗urta shartnomasini tuzishda insonning yoshiga e‘tibor beriladi. 
Sug‗urta shartnomasi tuzilgan momentdan, sug‗urtalanuvchining o‗limiga yoki 
nogiron bo‗lib qolishiga olib keluvchi xavfli kasalliklarni aniqlash maqsadida 
mijoz qo‗shimcha ravishda dastlabki tibbiy tekshiruvdan o‗tkazilishi mumkin. 
Sug‗urta kompaniyalarida riskni baholash ishini syurveyerlar amalga oshiradi. U 
sug‗urta ob‘ekti bilan jiddiy tanishadi, har tomonlama tahlil etadi. Tahlil 
natijalariga muvofiq sug‗urtalanuvchi bilan sug‗urtaviy huquqiy munosabatlarga 

---

358 
kirishishini maqsadga muvofiqligi to‗g‗risida sug‗urta kompaniyasiga yozma 
xulosa beradi.