O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti

hv > Eg
Unda fotogeneratsiya jarayonida paydo boiayotgan zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi

ga teng bo'ladi. Bunda. I - yorug'lik intensivligi (yarimo'tkazgichning bir birlik yuzasiga vaqt birligida tushayotgan fotonlar miqdori). к -yar imo'tka zgichning yorug'likni yutish koeffitsiyenti (tushayotgan fotonlarning bir qismi yuzadan qaytishi, bir qismi vutilmasdan yarimo'tkazgich qalinligidan o tib ketishi mumkin. Shuning uchun
fotonlarning yutilgan qismigina fotogcncratsiyani hosil qiladi), β-kvant chiqish koeffitsiyenti (bitta foton yutilganda hosil boladigan juft elektron-kovaklar soni). t - yorug'lik tushayotgan vaqt (yarimo'tkazgich berilgan yorug'lik intensivligi va foton energiyasi (hv) bilan yoritish vaqti).
ifodadan ko'rinib turibdiki .I β K qiymatlari(I,β,K yarimo'tkazgich materiallar xususiyatiga bog'liq) o'zgarmas bo'lganda, foto zarvad tashuvchilar konsentratsiyasi yoritilish vaqtiga to‘g‘ri proporsional holatda oshib borar ekan .

Ammo tajriba natijalari shuni ko'rsatadiki, foto zaryad tashuvchilar konsentratsiyasining yarimo'tkazgich yuzasiga tushayotgan yorug'lik vaqti bilan bog'lanishi (5.5) ifodadagi
bog'lanishdan farq qilarckan (5.1-rasm, 2).
Fotoo'tkazuvchanlik
I bosqich yoritish vaqti juda kam bo'lgandagi soha. bunda nazariy va tajriba natijalari bir-biriga mos tushadi.
II bosqichda tajribada lotozaryad tashuvchilarning yoritish vaqti bilan o'sishi ancha sekin va nazariy qiymatlardan kam bo lganligini ko'rsatadi.
III bosqich tajriba shuni ko'rsatadiki, fotozaryad tashuvchilar konsentratsiyasi {An) umuman yoritilganlik vaqtiga bog'liq bo'lmay o'zg a rma s qiyma tga ega bo'lar ekan. Demak, foto zaryad tashuvchilarning yoritilish vaqtiga umuman bog'Iiq bo'lmasliging
(5.5) ifoda bilan tushuntirib bo'lmaydi. Fototokning soʼnishi hodisasi. Qoldiq fotooʼtkazuvchanlik hodisasi Yarimoʼtkazgich energiyasi hv ≥ Eg boʼlgan yorugʼlik bilan muttasil yoritilib tursin. U holda I sath elektronlar bilan toʼlatilgan, II sathda ortiqcha kovaklar joylashgan boʼladi (15.1,a-rasm), yarimoʼtkazgichdan oʼtayotgan asosiy tok zaryad tashuvchilar — elektronlar tufayli hosil boʼladi. Mana shu holda yarimoʼtkazgich temperaturasini oshira borsak, kovak uchun Fermi kvazisathi Efp valent zonasi chegarasidan uzoklasha boshlaydi va II tip sathlar kovaklar uchun rekombinatsiyalanish sathlaridan yopishib turish sathlariga aylanadi.

Fototokning soʼnishini tushuntirish modeli:
α-yorugʼlikka sezgir fotooʼtkazgich xususiy yutilish soxasidagi yorugʼlik bidan yoritilgan hol b- oʼsha fotooʼtkazgich qoʼshimcha infraqizil nur bilan yoritilgan hol.
Bu esa oʼz navbatida υ - zonada qoʼshimcha kovaklarpaydo boʼlishiga sababchi boʼladi. Bu kovaklar I sathlarga katta tezlik bilan tortiladi va I sathlar elektronlar yopishib turish sathlaridan rekombinatsiyalanish sathlariga
aylanadi (15.1, b- rasm), shu usulda asosiy zaryad tashuvchilar soni kamayadi. Аsosiy boʼlmagan zaryad tashuvchilar - kovaklarning soni qariyb oʼzgarmagani holda elektronlarning kamayishi fototokning kamayishiga olib keladi. Bu hodisa fototokni temperaturaviy soʼndirish deb ataladi. II tip sathlarning xarakterini yarimoʼtkazgichni isitish oʼrniga yorugʼlik bilan ham oʼzgartirish mumkin. Bunda yarimoʼtkazgich (hv ≤ Eg, boʼlgani tufayli) boshqa hv≈EI yorugʼlik bilan ham yoritiladi. Bu holda qoʼshimcha yorugʼlik elktronlarni υ -zonadan II sathlarga chiqaradi va qolgan jarayonlar yuqorida yozilga-nidek kechadi. Qoʼshimcha yorugʼlik sifatida yarimoʼtkazgichlar uchun asosan infraqizil yorugʼlikdan foydalanilgani tufayli bu hodisa fototokni infraqizil yorugʼlik bilan soʼndirish deb ataladi.
Fototok infraqizil nurlar bilan soʼndirilganda temperatura oʼrniga qoʼshimcha yorugʼlik energiyasi olinadi, yaʼni soʼnish maksimum boʼlganda