O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti


  Foydaning  ishlatilishi,  yakuniy  moliyaviy  natija  va  taqsimlanmagan



Download 2,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet111/176
Sana18.07.2021
Hajmi2,25 Mb.
#122959
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   176
Bog'liq
moliyaviy va boshqaruv hisobi

11.9.  Foydaning  ishlatilishi,  yakuniy  moliyaviy  natija  va  taqsimlanmagan 
foydani (qoplanmagan zarar) hisobga olish 
 
Foyda korxonalar tomonidan yil davomida budjet oldidagi foyda (daromad) dan 
ajratma  bo‘yicha  majburiyatlarni  bajarish  uchun  ishlatiladi.  Yil  davomida  budjetga 
daromad  (foyda)  dan  ajratma  bo‘yicha  bo‘nak  to‘lanmalar  va  haqiqiy  foydadan 
qaytadan hisoblash bo‘yicha to‘lanmalar quyidagi schyotlarda hisobga olinadi: 9810-
«Daromad  (foyda)  solig‘i  bo‘yicha  xarajatlar»  va  9820-«Foydadan  hisoblangan 
boshqa  soliqlar  va  yig‘imlar  bo‘yicha  xarajatlar»  schyoti.  Bular  tranzit  schyotlar 
bo‘lib kontrpassiv schyotlariga mansubdir. Ushbu  schyotlarning debet oborotlari yil 
davomida  daromad  (foyda)  dan  budjetga  ajratma  bo‘yicha  to‘lanmalar  summasini 
ko‘rsatadi.  Hisobot  davri  oxirida  yillik  hisobotini  tuzishda  bu  schyotlar  yopiladi  va 
ularda yil boshiga qoldiq qolmaydi. 


 
236 
Foyda (daromad) dan ajratiladigan soliqlarni hisoblash va to‘lash qonunchilik va 
boshqa me‘yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi. 
Yil  davomida  budjetga  foydadan  ajratma,  yig‘im  va  boshqa  ajratmalar 
hisoblanganda  9810  va  9820  schyotlari  debetlanib  6410  -«Budjetga  to‘lovlar 
bo‘yicha  qarz»  schyoti  kreditlanadi.  Ushbu  foydadan  ajratma,  yig‘im  va  boshqa 
ajratmalar  budjetga  o‘tkazib  berilganda  6410-  schyot  debetlanib,  pul  mablag‘larini 
hisobga oladigan schyotlar kreditlanadi. 
Hisobot yili oxirida bu schyot quyidagi yopiladi: Dt 9910- «Yakuniy moliyaviy 
natija», Kt 9810, 9820 - schyotlar. 
Foydadan  ajratma,  yig‘im  va  boshqa  ajratmalarni  hisobga  oladigan  9810  va 
9820 - schyotlarning sintetik va analitik hisoblari bankning hisob  - kitob schyotidan 
berilgan ko‘chirmasiga va boshqa hujjatlarga asosan 15 - jurnal - orderda yuritiladi. 
Odatda korxona faoliyatining yakuniy moliyaviy natijasi yil oxirida aniqlanadi. 
Buning  uchun  korxona  buxgalteriyasida  9910-  «Yakuniy  moliyaviy  natija»  schyoti 
ochiladi. Bu schyot hisobot yilida korxona faoliyatining yakuniy moliyaviy natijasini 
shakllanishi to‘g‘risidagi axborotni umumlashtirish uchun tayinlangan. 
Yakuniy  moliyaviy  natija  (foyda  yoki  zarar)  quyidagicha  aniqlanadi:  asosiy 
faoliyatdan  olingan  moliyaviy  natija  (foyda)  ga  moliyaviy  faoliyatdan  olingan 
daromad  va  favquloddagi  foyda  summasi  qo‘shiladi  va  shu  faoliyatlardan  sodir 
bo‘lgan zarar (xarajat) lar olib tashlanadi. 
9910-  «Yakuniy  moliyaviy  natija»  schyoti  tranzit  bo‘lib  aktiv  -  passiv 
schyotlarga  mansubdir.  Debeti  bo‘yicha  xarajatlar,  krediti  bo‘yicha  -  korxonaning 
foydasi  aks  ettiriladi.  Bu  schyotning  debet  oboroti  bilan  kredit  oborotini  solishtirish 
yo‘li bilan hisobot davridagi yakuniy moliyaviy natija aniqlanadi. 
Bir  hisobot  davrining  oxirida  9910-  «Yakuniy  moliyaviy  natija»  schyotining 
debet  va  kredit  tomonlari  ko‘rsatkichlari  jamlanib  bu  schyotning  umumiy  saldosi 
hisoblab  chiqariladi.  Ҳisoblab  topilgan  saldo  hisobot  davrida  soliqqa  tortilgunga 
qadar bo‘lgan umumiy balans foydasi (yoki zarari) ni ko‘rsatadi. 
Hisobot  yilining  oxirida  9810-  «Daromad  (foyda)  solig‘i  bo‘yicha  xarajatlar», 
9820 «Foydadan boshqa soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha xarajatlar» schyotlarida foyda 
(daromad)  dan  hisoblangan  umumiy  summa  aks  ettiriladi.  Yillik  hisobotni  tuzishda 
oxirgi buxgalteriya o‘tkazmalari bilan hisoblangan soliq va yig‘imlar summasi, ilgari 
aytilganidek, quyidagi hisobdan chiqariladi: Dt 9910-«Yakuniy moliyaviy natija», Kt 
9810-«Daromad  (foyda)  solig‘i  bo‘yicha  xarajatlar»  yoki  Kt9820-«Foydadan 
hisoblangan boshqa soliqlar va yig‘imlar bo‘yicha xarajatlar» schyotlari. 
9910-«Yakuniy  moliyaviy  natija»  schyotida  qolgan  sof  foyda  (yoki  zarar) 
summasi quyidagi yozuv bilan taqsimlanmagan foydaga o‘tkaziladi: 
Sof foyda summasiga - Dt 9910-«Yakuniy moliyaviy natija», Kt 8710- «Hisobot 
davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)». Zarar summasiga esa,  Dt 
8710, Kt 9910 - «Yakuniy moliyaviy natija» schyoti. 
Korxona faoliyatining boshidan yig‘ib kelingan va hisobot davrida sodir bo‘lgan 
mavjud  taqsimlanmagan  foyda  yoki  qoplanmagan  zarar  summasining  harakati 
to‘g‘risidagi  axborotlar  quyidagi  schyotlarda  hisobga  olinadi:  8710-«Hisobot 
davrining  taqsimlanmagan  foydasi  (qoplanmagan  zarari)»  va  8720-«Jamg‘arilgan 
foyda (qoplanmagan zarar)» schyotlari. Bu schyotlar nazariy jihatdan passivdir, lekin 


 
237 
amaliyotda  8710-schyot  debet  saldoga  ham  ega  bo‘lishi  mumkin,  ya‘ni  korxona 
hisobot davrini zarar bilan yakunlashi ham mumkin. 
 Jamg‘arilgan  foyda  -  bu  har  qanday  zararlar, dividendlar  va  mulkdorlar  qarori 
bo‘yicha hususiy kapitalga reinvestitsiya qilingan summalar chiqarilib tashlangandan 
qolgan  xo‘jalik  yurituvchi  subyektning  faoliyatini  boshidan  boshlab  olgan  sof 
foydasidir. 
8710-«Hisobot  davrining  taqsimlanmagan  foydasi  (qoplanmagan  zarari)» 
schyotida  korxonaning  hisobot  yili  bo‘yicha  taqsimlanmagan  foydasi  (qoplanmagan 
zarari) hisobga olinadi. 
Dividendlar va mulkdorlar qaroriga binoan boshqa ajratmalar qilingandan so‘ng 
hisobot  yilining  taqsimlanmagan  foydasi  8710-«Hisobot  davrining  taqsimlanmagan 
foydasi  (qoplanmagan  zarari)»  schyotidan  8720-«Jamg‘arilgan  foyda  (qoplanmagan 
zarar)» schyotiga o‘tkaziladi. 
Ilgari  aytganimizdek,  8710-«Hisobot  davrining  taqsimlanmagan  foydasi 
(qoplanmagan zarari)» schyoti, agar xo‘jalik faoliyatidan olingan foydasidan zararlari 
va  to‘langan  dividendlari  ko‘p  bo‘lsa,  debet  saldoga  ham  ega  bo‘lishi  mumkin. 
Bunday  hollarda  zarar  summasi  quyidagi  yozuv  bilan  jamg‘arilgan  foydani 
kamaytirishga  o‘tkaziladi:  Dt  8720-«Jamg‘arilgan  foyda  (qoplanmagan  zarar)»,  Kt 
 
8710-«Hisobot  davrining  taqsimlanmagan  foydasi  (qoplanmagan  zarari)» 
schyoti. 
Тaqsimlanmagan  foydadan  zaxira  kapitalini  shakllantirish  uchun  ajratiladi. 
Bunda  quyidagicha  rasmiylashtiriladi:  Dt  8710-«Hisobot  davrining  taqsimlanmagan 
foydasi (qoplanmagan zarari)»,  Kt   8520- «Zaxira kapitali» schyoti. 
Тaqsimlangan foydadan dividendlar hisoblansa, 8710- schyot debetlanib, 6610- 
«Тo‘lanadigan  dividendlar»  schyoti  kreditlanadi.  Dividendlar  to‘langanda,  6610 
«Тo‘lanadigan dividendlar» schyoti debetlanib quyidagi schyotlar kreditlanadi: 5010, 
5110, 5210- schyotlar. Pul mablag‘lari bilan yoki 9010- «Mahsulot sotishdan olingan 
daromadlar» schyoti - sotish bahosida ishlab chiqarilgan mahsulot bilan to‘lansa, shu 
bilan  birga  natura  shaklida  to‘langan  mahsulotning  haqiqiy  tannarxiga  9110- 
«Sotilgan tayyor mahsulotlar tannarxi» schyoti debetlanib, 2810-«Ombordagi tayyor 
mahsulotlar» schyoti kreditlanadi. 
4610-«Ustav  kapitaliga  ta‘sischilarning  ulushlari  bo‘yicha  qarzi»  schyoti  - 
dividendlar  aksiyalar  bilan  to‘lansa,  9910-«Yakuniy  moliyaviy  natija»  schyotining 
sintetik  va  analitik  hisobi  15-jurnal  -  orderida  yuritiladi.  Bu  jurnal  -  orderga  yozish 
uchun asos bo‘lib buxgalteriyaning ma‘lumotnomasi, bankning hisob - kitob schyoti 
va  boshqa  schyotlardan  bergan  ko‘chirmasi  va  boshqa  hujjatlar  hisoblanadi.  Chorak 
va  hisobot  yili  oxirida  jurnal  -  order  ko‘rsatkichlari  chorak  va  yillik  hisobot 
shakllarini tuzish uchun asos bo‘lib hisoblanadi. 

Download 2,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   176




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish