O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

6-MA’RUZA.
6-ma’ruza: Temir yo'l transportida shovqin va titrashdan himoyalanish


MA’RUZA REJASI:
1. Shovqin xarakteristikasi.
2. Shovqinga qarshi kurash turlari.
3. Shaxsiy himoya vositalari.
4. Titrashning xarakteristikasi va unga qarshi kurash turlari.


Tayanch so’z va iboralar:
Faoliyat, fizik, chastota, faza, tovush, asab sistemasi, organizm, zarrachalar, tebranish, to’lqinsimon, bosim, diopozon (oraliq), chegara, akustik, ratsional, rejalashtirish, manba, ixotalash, bo’g’ish, vosita.


1. Shovqin xarakteristikasi.


Shovqinning xarakteristikasi, kelib chiqishi bo’yicha turlari, insonorganizmiga ta`siri. Shovqinning birligi, klassifikatsiyasi.
Fiziologik nuqtai nazardan:
Shovqin deb, odamning normal faoliyatiga to’sqinlik qiladigan Har qanday tovushga aytiladi.
Fizik nuqtai nazardan:
Shovqin deb, chastota va fazalari bo’yicha notekis joylashgan tovushlar majmuasiga aytiladi.
Kelib chiqishi bo’yicha shovqinlar:

1. 
   Sanoat shovqini;
   
2. 
   Transport shovqini;
   
3. 
   Maishiy turlariga bo’linadi.
   

Ishlab chiqarish mashinalaridan ajralib chiqadigan shovqin kishilar sog’lig’iga salbiy ta`sir ko’rsatadi. Katta shovqin eshitish a`zolarini zo’riqishig, charchashiga, diqqatning susayishiga va pravard natijasida baxtsiz Hodisaga olib keladi.
Shovqin faqatgina eshitish a`zolarigagina emas, balki markaziy asab sistemasining ko’plab elementlariga va shu orqali butun organizmga ta`sir qiladi. Shovqin terining rangi quv o’chib ketishiga, bosh og’rishiga, asabiylashib ketishiga va oshqozon ishining buzilishiga olib keladi.
Shovqin ish unumdorligini 10-60% ga pasaytiradi.
Hisob ishlarida xatolarni 50% gacha oshirib yuboradi. Shovqinli tsexlardagi umumiy kasallanish, kam shovqinli tsexlarga nisbatan 20-30% ko’proq.
Tovush- Havo zarrachalarini mexanik tebranishidir. Bu tebranishlar to’lqinsimon bo’lib, kishi qulog’iga urilgach, uning pardasiga bosim sifatida ta`sir qiladi va tovush Holatida bizga seziladi. Kishining eshitish a`zosi, Аrximed burmasi singaridir.

Ingichka pardalar



Yupqa pardalar



6.1-rasm.
Odam qulog’i qabul qila oladigan tovushlar diapazoni:

Kishi qarib borgan sari eshitishning yuqorigi chegarasi pasayib, qariganda 15000 Gts largacha tushib qoladi.

Bosim bo’yicha kishi qulog’i tovushlarni quyidagi diapazonda qabulqila oladi.