O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

Ta`sir qilish vaqti bo’yicha.

4 soatdan 8 soatgacha

1 soatdan 4 soatgacha
15 minutdan 1 soatgacha ⁷
5 min. Dan 15 min. Gacha
5 min. Dan kam.
Yo’l qo’yish mumkin bo’lgan tovush bosimiga tuzatishlar
6.2-jadval

Shovqin ta`siri vaqtining uzunligi, soat	Shovqin harakteri
	Keng mintaqali	Tonal
4 dan 8 gacha 1 dan 4 gacha 15 min. dan 1 soatgacha 5 min. dan 15 min. gacha 5 minutgacha	0 -6 -12 -18 -24	-5 -1 -7 -13 -19

Shovqinning ta`sir qilish vaqtining uzun qisqaligiga qarab shovqin normalariga tuzatish kiritiladi.[1]

3. 
   Tovushning bir tekisligi bo’yicha.
   

1. 
   Bir tekis.
   

2. 
   Impulsli.
   

6.4-rasm.
Shovqindan saqlanish va unga qarshi kurash quyidagi choralar bilan amalgam oshirilishi mumkin:

1. 
   Korxona xovlisidagi ob`ektlarni ratsional akustik planlashtirish.
   
2. 
   Shovqinni man`baning o’zida pasaytirish.
   
3. 
   Shovqinni ixotalash.
   
4. 
   Shovqinni yutuvchi moddalar qo’llash.
   
5. 
   Shovqinni ekranlashtirib to’sish.
   
6. 
   shovqinni bo’g’ish ( glushitellar bilan)
   

3. Shaxsiy himoya vositalari.
Ratsional akustik planlashtirish. Korxona bosh rejasini tuzishda shovqin chiqaruvchi ob`ekt va uskunalarni shunday joylashtirish kerakki, undan chiqayotgan shovqin boshqa xonalardagi ish joylarida shovqin darajasini normadan oshirib yubormasin. Buning uchun “shomollar guldastasi” dan foydalaniladi.
Shovqinni man`baning o’zida pasaytirish. Shovqinni pasaytirishning bu usuli eng prespektiv va samarador usuldir. Bu shovqin chiqaruvchi agregat va texnologik jarayonni konstruktsiyasini tubdan o’zgartirishni, zarbali Harakatlarni zarbasiz Harakatlarga o’zgartirishni, metal qismlarni plastmassa va rezina qismlariga almashtirishni, detallarning bajarilish aniqligini almashtirishni ko’zda tutadi. Masalan, АTPR-120 dagi rapira АT-105 ga nisbatan shovqinni 10 dB ga pasaytirgan PPM-120 mashinasi P-76-5 m ga nisbatan 10-20 dB kam shovqin chiqaradi. Detallarning bajarilish aniqligini oshirish shovqinni 2-3 dB ga pasaytiradi va H.k.
Shovqinni ixotalash. Shovqinni ixotalash (izolyatsiya) ning texnik imkoniyatlari uni 20-40 dB gacha miqdorda pasaytirish imkonini beradi va eng zararli yuqori chastotali tovushlarni to’sadi.
Shovqinni bo’g’ish. Turli xil glushitellar ishlatish yo’li bilan. Glushitellar asosan aerodinamik shovqinlarni bo’g’ishda ishlatiladi.

1. 
   Flanets.
   
2. 
   Po’lat quvur (2mm).
   
3. 
   Tovush yutuvchi material.
   
4. 
   Po’lat to’r.
   
5. 
   Havo quvuri.
   

6.5-rasm. Shovqin bo’g’uvchi labirint sxemasi
Аkustik shuvoqlar, plitalar. Ko’pincha xonalarga akustik ishlov berishda 6.6– rasmda ko’rsatilgan materiallar va shakllar qo’llaniladi.

6.6-rasm. Shovqinni ekranlash.
Tovushni bo’g’ish imkoni bo’lmagan taqdirda akustik ekranlar o’rnatib ish joylaridagi sharoit yaxshilanadi.




6.6-rasm.
Shovqindan saqlanishda daraxt va gulzorlar aloHida aHamiyat kasb etadi. Masalan, balandligi 7-8 sm va barglari o’rtacha qalinlikda bo’lgan daraxt shovqinni 6-13 dB ga, shu daraxt barglarsiz Holda 2-6 dB ga kamaytiradi.

1. 
   Аgar shovqin 120 dB dan katta bo’lsa shovqinga qarshi shlemlar ishlatiladi.
   

6.7-rasm.

2. 
   Аgar shovqin 120 dB dan kichik bo’lsa ( naushniklar) quloq to’sqichlari ishlatiladi.
   

Ularning ichi ultraingichka tolalar bilan to’ldiriladi.

3. 
   Quloq tiqinlari.