O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

2.2. Ishni bajarish tartibi
1. Qog‘oz halqa orasidan qisqich bilan filtrni chiqarib, analitik tarozida 0,1 mg aniqlikkacha og‘irligini о‘lchab yozing.

2. 
   Filtrni qog‘oz halqa bilan birgalikda patronga joylashtirib, uni chang kamerasining maxsus teshigiga mahkamlang.
   

2. 
   Kameradagi changni qо‘zg‘atish uchun ventilyatorni ishlatib yuboring.
   

2. 
   Aspiratorni ishga tushirib, diafragma tugmasini burab sо‘rilayotgan
   havoniig hajmini 20 l/min ga keltiring.
   
3. 
   Aspirator bilan baravar sekundomerni ham ishlatib yuboring.
   

6. 
   2-3 minutdan sо‘ng aspiratorni sekundomer bilan bir vaqtda о‘chiring va tajriba davom yetgan vaqtni minutlarda yozib oling.
   
7. 
   Patronni burab chiqarib oling va qog‘oz halqani ochib, qisqich yordamida filtrni avaylab, undagi chang zarralari tо‘kilib ketmasligi uchun tо‘rt buklang.
   
8. 
   Filtrni analitik tarozida tortib og‘irligini о‘lchab yozib oling. Agar filtrning tajribadan oldingi og‘irligi g₁, tajribadan keyingi og‘irligini g₂ bilan belgilasak, filtr orqali о‘tayotgan havoning hajmi V bо‘lsa, unda havodagi changning konsentratsiyasi quyidagicha topiladi,
   

2.1
Filtr orqali sо‘rilayotgan havoning hajmi tajriba davom yetgan vaqtni /t/ bir minut davomidagi sо‘rilgan havo hajmiga /Q/ kо‘paytmasini 1000 ga nisbati bilan о‘lchanadi, yani
2.2
Bunda ma’lumki Q l/min da, t minutlarda. Bu kattalikni m³ ga aylantirish uchun 1000 soniga bо‘lish kerak.
Chang konsentratsiyasini aniqlash uchun quyidagi umumlashtirilgan formuladan foylalansa ham bо‘ladi:
2.3

2.1-rasm

2.2-rasm. Chang konsentratsiyasini aniqlash sxemasi
1-ventilyator, 2-kamera, 3-filtr uchun patron, tarozi (ADV-200), 5-reometr, 6-havo sо‘ruvchi asbob (maishiy chang yutkich), 7-sekundomer, 8-sо‘rilayotgan havo hajmini rostlovchi LATR (laboratoriya avtotransformatori)