O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

1.3. Laboratoriya qurilmasining bayoni va zarur asboblar
Laboratoriya qurilmasi, mikroiqlim kattaliklarini о‘lchash asboblari majmuasidan tashkil topgan. Bular Avgust psixrometri, aspiratsion Assman psixrometri, havo tezligini о‘lchash uchun kosachali va qanotli anemometrlar, barometr, shamollatgich va sekundomerlardir.
Sexdagi harorat odatda psixrometrning quruq termometri yordamida о‘lchanib, u havoning nisbiy namligini о‘lchash bilan birga qо‘shib olib boriladi. Sexlarda issiqlik chiqaruvchi manbalar mavjud bо‘lsa simobli termometrlarning bir jufti qо‘llaniladi. Bulardan birining simobli idishi kumushlantirilgan, ikkinchisi esa qoraga bо‘yalgan bо‘ladi. Termometrlarning kо‘rsatishi har xil bо‘ladi, buning sababi, kumushlantirilgani nurli energiyani qaytarsa, qoralangani uni yutadi. Bu holda haqiqiy harorat quyidagi formula bо‘yicha aniqlanadi.
t_haq=t_ag-a(t_q-t_ag) (1.1)
bu yerda t_haq - haqiqiy harorat;
t_ag - kumushlantirilgan termometr kо‘rsatkichi;
t_q- qoraytirilgan termometr kо‘rsatkichi;
a - asbobning konstantasi.
Nisbiy namlik psixrometrlar yordamida о‘lchanadi. Ularning asosiy qismi ikkita bir xil termometrdan iborat. Ulardan birining rezervuari gigroskopik mato bilan о‘ralgan bо‘ladi. Psixrometrning ishlash prinsipi atrof-muhit havosining namligiga qarab bug‘lanish jadalligiga asoslangandir. Atrof-muhit havosi quruq bо‘lsa hо‘llangan termometr T_x kо‘rsatishi qancha past bо‘lsa, bug‘lanish jadalligi shuncha katta bо‘ladi. Havo suv zarrachalariga tо‘yingan bо‘lsa, unda hо‘llangan termometr T_h kо‘rsatishi quruq termometr T_q kо‘rsatishiga teng bо‘ladi.
Odatda nisbiy namlikni о‘lchash uchun Avgust va Assman psixrometrlari qо‘llanadi. Assman psixrometri ancha mukammal bо‘lib, unda ikkala termometr rezervuarlari metalldan yasalgan naychalar ichiga joylashtiriladi. Bu ularniissiqlik nurlanishi ta’siridan asraydi. Sexdagi havo harakatining termometr rezervuarlariga ta’sirini kamaytirish maqsadida shu naychalar orqali maxsus ventilyator yordamida tezligi 2,5-3,0 m/s bо‘lgan havo oqimi sо‘rib turiladi. Ventilyator psixrometrning korpusiga о‘rnatilgan bо‘lib prujina yoki elektr dvigatel yordamida yurgiziladi. Psixrometr termometrlari kо‘rsatkichlarini о‘lchab olgach, nisbiy namlik psixrometrik jadvallar (1.1-jadval) yoki nomogrammalar (1.1-rasm) yordamida aniqlanadi.

Quruq

18 C⁰ dan 30 C⁰ gacha
harorat

Quruq

Nam termometri

Nam termometri

1 .1-rasm.

1.1-jadval