O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

14.3.Sun’iy nafas oldirish.
Sun’iy nafas oldirish, yordam kо‘rsatuvchi о‘z о‘pkasidan, «og‘izdan-og‘izga» yoki «og‘izdan-burunga» usulida havo puflash yо‘li bilan oshiriladi.
«Og‘izdan-og‘izga» sun’iy nafas oldirish usulini faqatgina elektr tokidan jarohatlanib, mavhum о‘lim holatida emas, balki boshqa baxtsiz hodisalar: bо‘g‘ilish, zaharlanishg, dorig‘darmonlarni kо‘p miqdorda iste’mol qilish, suvga chо‘kish (bunda suvni о‘pkadan chiqarib о‘tirishga vaqt ketkazmasdan zudlik bilan sun’iy nafas oldirishga kirishilsa, suvni qо‘zi о‘pkadan asta sekinlik bilan chiqadi) rо‘y berganda ham qо‘llash mumkin.
Bu usul boshqa usullarga qaraganda quyidagi sabablarga kо‘ra qulayroqdir:
a) yordam kо‘rsatuvchi, haqiqatdan ham, havo shikastlangan kishining о‘pkasiga kirayotgan va chiqayotganligini kо‘krak qafasini kо‘tarilib – tushishiga qarab ishonch hosil qilish mumkin.
b) yordamchi tomonidan puflanayotgan havo tarkibida nafas olish uchun yetarli miqdorda kislorod bо‘ladi.
Bunda boshqa usullarga nisbatan, о‘pkaga puflanayotgan havoning miqdori 1000-1500 sm³ ga yetadi. Shikastlanib asfiksiyaga (nafas olishi va qon aylanishi tо‘xtagan holati) uchraganlarda, xaqum va jag‘ muskullarining bо‘shashishi natijasida til pastki jag‘ga yopishib, orqaga ketib qoladi va nafas olish yо‘lini tо‘sib qо‘yadi.
Sun’iy nafas oldirishni boshlashdan avval, о‘pkaga havo yо‘lini ochish kerak. Buning uchun shikastlangan odam boshini iloji boricha orqaga og‘dirish kerak. Shunda pastki jag‘ bilan til oldinga chо‘zilib, nafas yо‘li ochiladi (16-rasm).
Yordam kо‘rsatuvchi puflayotganda og‘zini jabrlanuvchi og‘ziga zich birlashtirib shunday kuch bilan havo berishi kerakki, bunda jabrlanuvchining kо‘krak qafasi kо‘tarilishi kerak. Havo tashqariga chiqib ketmasligi uchun burun teshiklari barmoqlar bilan qisiladi.
«Og‘izdan-og‘izga» usuli oddiy va qulaydir.Ba’zan bosh orqaga og‘dirilsa ham, og‘izni ochish imkoniyati bо‘lmaydi. Bunday holatda, havo burun orqali «og‘izdan-burunga» usuli asosida о‘pkaga puflanadi. Havo tashqariga chiqmasligi uchun oqizni qо‘l bilan mahkam yopish kerak.
Jabrlanuvchining og‘zidan suyuqlik va ovqat qoldiqlari chiqishi mumkin. Bunday hollarda, ovqat о‘pkaga tushmasligi uchun og‘iz tezlik bilan tozalanishi kerak. Og‘iz va tomoqda suyuqlik borligini sezgan zahotiyoq, jabrlanuvchining boshi yon tomonga og‘dirilib, qarshi tomondagi yelkasi kо‘tariladi, bunda og‘iz kо‘krakdan patga bо‘lishiga e’tibor berish kerak. Shunda suyuqlik pastga oqib ketadi. Sо‘ngra tezlik bilan og‘iz dastrо‘mol yoki qо‘l bilan tozalanib, yana havo beriladi.
Agar nafas olish bilan birgalikda, yurak urishi ham tо‘xtasa, sun’iy nafas olish bilan birgalikda yurak yopiq massaj qilinadi.