O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti

I ma’ruza.	KON JIHOZLARINING TARKIBI VA KLASSIFIKATSIYASI
5
1.1.	Kon jihozlari haqida umumiy ma’lumotlar	5
1.2	Mashina va jihozlarning kompleks sxemalari	8
1.3	Neft va gaz qazib olish jihozlari	9
II ma’ruza.	QUDUQLARNI ISHLATISH JIHOZLARI	14
2.1	Ishlatish quduqlari	14
2.2	Ishlatish quduqlarining yer usti jihozlari	15
2.3	Ochiq favvora bo’lishi oldini olishda qo’llaniladigan quduq jihozlari	17
III ma’ruza.	QUDUQLARNI ISHLATISH JIHOZLARI	19
3.1	Favvora quduqlarini jihozlash..	19
3.2	Favvora armaturasi va manifold	20
3.3	Favvora quduq usti jihozlari	21
IV ma’ruza.	QUDUQLARNI GAZLIFT USULIDA QAZIB OLISH JIHOZLARI	25
4.1	Quduqlarni gazlift usulida ishlatish	25
4.2	Gazlift ko’targichlarning konstruktsiyasi	26
4.3	Kompressorsiz gazlift usuli.	28
V- ma’ruza.	NEFT KONLARINI ISHLATISHDA QО‘LLANILADIGAN NASOSLARNING JIHOZLARI	30
5.1	Shtangali chuqurlik nasoslari…………………………………………………………...	30
5.2	Chuqurlik quduq nasoslarning yer usti jihozlari……………………………………….	31
5.3	Nasoslarning silindrlari, plunjerlari, klapanlari va shtangalari…………………………	34
5.4	Tebratma dastgoh	37
VI ma’ruza.	BOTMA MARKAZDAN QOCHMA NASOS QUDUQLARNI ISHLATISH	38
6.1	Botma markazdan qochma nasoslar	38
6.2	KOS va KOS1 turidagi quduq jihozlari jamlanmasi	39
6.3	Vintli elektr nasoslar	41
6.4	Gidravlik porshenli nasoslarning ishlash tartibi	42
VII ma’ruza.	BIR NECHA QATLAMLARNI BIR QUDUQ ORQALI BIR VAQTDA ALOHIDA ISHLATISH	45
7.1	Ikki va undan kо‘p qatlamlarni bir quduq orqali ishlatish jihozlari	45
7.2.	Bir vaqtda alohida ishlatish usullarining tasnifi	46
VIII ma’ruza.	BIR NECHA QATLAMLARNI BIR QUDUQ ORQALI BIR VAQTDA ALOHIDA ISHLATISH	49
8.1	Bir vaqtda alohida ishlatish jihozlarining sxemasi	49
8.2	“Favvora – mexanizatsiyalash” usulining sxemasi	51
8.3	Mexanizatsiyalashgan usul va mexanizatsiyalashgan usul sxemalari	53
IX ma’ruza.	BIR NECHA QATLAMLARNI BIR QUDUQ ORQALI BIR VAQTDA ALOHIDA ISHLATISH	55
9.1	Gidravlik porshenli nasoslar yordamida neftni alohida qazib olish	55
9.2	Bir vaqtda suvni alohida haydovchi jihozlarning sxemasi	56
9.3	Quduqlarni alohida ishlatish jihozlari va ularning hisoblari	58
X-ma’ruza.	BIR NECHA QATLAMLARNI BIR QUDUQ ORQALI BIR VAQTDA ALOHIDA ISHLATISH	64
10.1	Suv haydash ta’minoti tizimi	64
10.2	Suv haydash yo’li bilan QBST tizimini qo’llanilish texnika va texnologiyasi	65
10.3	Qatlamga haydaladigan suvning xossasi va sifati	67
10.4	Suv оluvchi ishnооtlar	70
10.5	Suv tоzalоvchi jihоzlari	72

10.6	Qatlamga suv haydash tizimining jihоzlari	73
XI ma’ruza.	Quduqlarga kislotali ishlov berish uchun jihozlar	75
11.1	Kislоtаli ishlоv berishni оlib bоrishdа qo’llаnilаdigаn jihоzlаr	75
11.2	Kislоtаli ishlоv berishni оlib bоrish texnоlоgiyasi	77
11.3	Quduq tubi zоnаsigа (QTZ) issiqlik tа’siridа ishlоv berish	83
11.4	Qаtlаmgа issiqlik tа’siridа ishlоv berishdа qo’llаnilаdigаn jihоzlаr	83
11.5	Quduq tubi zоnаsigа (QTZ) issiq – kimyoviy tа’sir etish (IKTE)	89
XII ma’ruza.	Qаtlаmni gidrаvlik yorish jihozlar	91
12.1	Qаtlаmni gidrаvlik yorish texnikalari	91
12.2	Qаtlаmni gidrаvlik yorishni оlib bоrishdа jihоzlаrni tаnlаsh	94
12.3	Mаhsuldоr qаtlаmni quduq tubi zоnаsidа yoriqli yuksizlаntirish usulini qo’llаsh	95
12.4	Qаtlаmni yoriqli yuksizlаntirishdа qo’llаnilаdigаn jihоzlаr	97
12.5	Texnоlоgik pаrаmetrlаrni hisоblаsh	100
XIII ma’ruza .	Quduqda ta’mir ishlarini bajarish uchun jihozlar	103
13.1	Ta’mirlash ishlarining turi	103
13.2	Quduqlаrni tа’mirlаshdа qo’llаnilаdigаn qurilmаlаr vа mexаnizmlаr	105
XIV ma’ruza.	KONLARDA TADQIQOT OLIB BORISHDA QO’LLANILADIGAN O’LCHASH ASBOBLARI VA TEXNIKALARI	121
14.1	Quduqdаgi suyuqlik vа gаzning sаrfini o’lchаsh	121
14.2	Quduqlаrni tаdqiqоtlаshdа qo’llаnilаdigаn аsbоblаrning mаjmuаsi	126
14.3	Quduq аsbоblаrining аgregаt mаjmuаsi	131
XV ma’ruza.	NEFT VA GAZNI YIG’ISH VA UZATISH JIHOZLARI
15.1	Neftni yig’ish, tаshish vа tаyyorlаsh tizimi	134
15.2	Gаz vа gаz kоndensаtni tаyyorlаsh zаrurаti	140
15.3	Gаz vа gаz kоndensаtni yig’ish vа tаyyorlаsh	144
XVI ma’ruza	QUDUQ MAHSULOTLARINI YIG’ISH VA TAYYORLASH TIZIMINING ASOSIY ELEMENTLARI	151
16.1	Gаzdаn suyuqliklаrni аjrаtish jihоzlаri	151
16.2	Quduqning mаhsulоtlаrini o’lchаsh uchun jihоzlаr	157
16.3	Neftni suvsizlаntirishdа vа tuzsizlаntirishdа qo’llаnilаdigаn elektr gidrоtоrlаr	161
16.4	Neft va neft mahsulоtlarining rezervuarlari va klassifikatsiyasi	162
16.5	Neft, gaz va neft mahsulоtlarini saqlash idishlari	163
XVII ma’ruza.	DENGIZDAGI NEFT VA GAZ KONLARINI ISHLATISH
17.1	Dengiz territoriyasida quduqlarni ishlatish	171
17.2	Dengizdan neft qazib olish jarayonlari	173
17.3	Quduqlarni suv ostida tugallashning har xil sxemalari	174
17.4	Neft va gaz quduqlarini dengizda burg‘ilash	175
XVIII ma’ruza.	NEFT VA GAZDAN FOYDALANISH
18.1	Neftni qayta ishlashni rivojlantirish tarixi	181
18.2	Neftni qayta ishlash jarayonida olinadigan mahsulotlar	183
18.3	Neftni qayta ishlashning asosiy bosqichlari	189
	FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR	194

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA О‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
QARSHI MUHANDISLIK-IQTISODIYOT INSTITUTI


T.R. YULDASHEV, N.N.SULTONOV
“NEFT VA GAZ KONLARINING MASHINA VA JIHOZLARILARI “ FANIDAN


AMALIY MASHG’ULOTLAR UCHUN


USLUBIY KO’RSATMA
(5320300-“TEXNOLOGIK MASHINALAR VA JIHOZLAR” BAKALAVR TA’LIM YO’NALISHI UCHUN )




2017 yil


T.R.Yuldashev, N.N.Sultonov “Neft va gaz konlari mashina vajihozlari” fanidan uslubiy ko’rsatma Qarshi muhandislik- iqtisodiyot institute, 2017 y. -60 bet.
Neft va gaz kon jihozlarini quvurlarini, ajratgichlarni, rezervuarlarni, favvora va nasos quduqlarini, nasoslarni va komprewssorlarning jihozlari va ularni hisoblash usullari tо‘g‘risidagi ma’lumotlar keltirilgan.
Uslubiy qо‘llanma oliy о‘quv yurtlarida neft va gaz yо‘nalishi 5311900 - «Neft va gaz konlarini ishlatish va ulardan foydalanish», 5320300- «Texnolgik mashinalar va jihozlar» va 5A311902- «Neft va gaz konlarida mashina va jihozlaridan foydalanish» magistratura mutaxassisligi bо‘yicha ta’lim olayotgan talabalar uchun mо‘ljallangan.
Taqrizchilar: N.X.Ermatov- dotsent, t.f..n., QarMII “Neft va gaz konlarini ishga tushirish va
ulardan foydalanish” kafedrasining mudiri
Х.B.Raxmatov-dotsent, k.f..n., QarMII “Texnologik mashinalar va jihozlar”
kafedrasining dotsenti

Uslubiy ko’rsatma “Texnologik mashinalar va jihozlar” kafedrasi yig’ilishi(Bayon №___, ___________ 2017 y), Neft va gaz fakul’teti Uslubiy komissiyasi (Bayon №___, _________ 2017 y) va QarMII Uslubiy kengashi tomonidan (Bayon №___, ____________ 2017 y) muhokama qilinib ma’qullangan va o’quv jarayonida foydalanish uchun tavsiya etilgan.

Kirish

Neft va gaz konlarini mashina va jihozlari texnologik mashinalar va jihozlar fani о‘rganadigan talabalar uchun asosiy fanlardan biri hisoblanib, “Neft gaz konlarini ishlatish”, “Neft va gaz quduqlarini jihozlash, “Neft va gaz mahsulotlarini qayta ishlash”, “Neft va gaz texnologiyasining jarayonlari va agregatlari” va “Texnologik mashinalar va jihozlardagi jarayonlar” lar kabi fanlar bilan chambarchas bog‘langandir.

Amaliy darsning tarkibiga quyidagi mavzular kiradi”

1. 
   Neftgaz konlarining quvur uzatmalari.
   
2. 
   Quvurlarni va sig‘imlarni hisobi.
   
3. 
   Favvora quduqlarining jihozlari.
   
4. 
   Shtangali quduq nasoslarining jihozlari.
   
5. 
   Markazdan qochma elektr nasos qurilmalarining jihozlari.
   
6. 
   Neft quduqlaridagi qum tiqinlarini bartaraflash.
   
7. 
   Quduqda qatlamni gidravlik yorish.
   
8. 
   Neft qatlamlarida quduq tubi atrofiga ishlov berish.
   
9. 
   Quduqni gazlift usulida ishlatish jihozlarini tanlash va hisoblash.
   
10. 
    Neftni tayyorlashda qо‘llaniladigan jihozlar
    
11. 
    Neft qazib olishda qо‘llaniladigan nasoslar va kompressorlar.
    

Amaliy mashg‘ulotlarda quduqlarni ishlatishni usullari о‘rganiladi: jihozlarni haqiqiy namunalari о‘rganish, neft va gaz qazib olishda qо‘llaniladigan jihozlar hamda jihozlarni turini tanlash va hisoblash bо‘yicha uslublarni ishlab chiqish.

Qо‘llanmaning sо‘nggida har bir mavzu bо‘yicha mustaqil holda bajariladigan ishlar va referatlar tayyorlash bо‘yicha mavzular keltirilgan. Talabalar tomonidan kurs ishlarini bajarishi bо‘yicha mavzularning nazariy qismi va hisoblash ishlarining metodikasi keltirilgan. Qо‘llanmada har bir amaliy ishdan keyin mashg‘ulotni о‘zlashtirish bо‘yicha tekshirish uchun mustaqil savollar berilgan. Talabalar tomonidan mavzularni mustaqil о‘zlashtirishi uchun har bir mashg‘ulotning sо‘nggida test savollari va hisoblash ishlari berilgan.
Uslubiy qо‘llanmada hisobiy ishlarni bajarish bо‘yicha sо‘rov ma’lumotlari berilgan.