O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti

Nazorat savollari

1. 
   Quduqlarda nasoslar qanday holatda qо‘llaniladi?
   
2. 
   .Shtangali chuqurlik nasosning tarkibiy elementlarini aytib bering?
   
3. 
   Plunjerning ishlatish tartibini tushuntiring?
   

X-XI-ma’ruza: NASOSLARNING SILINDRLARI, PLUNJERLARI, KLAPANLARI VA SHTANGALARI,TEBRATMA DASTGOH

Chuqurlik nasoslarning silindrlarini uzunligi 300 mm.li alohida qisqa chо‘yan yoki pо‘lat vtulkalardan yig‘iladi, maxsus qisqichda kojuxga kirgiziladi va chetki tomonlaridan mufta bilan kojuxga tortiladi.

NGN-1 nasosidagi vtulkalar soni 2 tadan 7 tagacha, NGV-1 nasosida vtulkalar 9-tadan-27 gacha.
Silindrni yig‘ishda vtulkalar maxsus kalibrli sterjen о‘qlovga kiydiriladi, bir о‘qligini ta’minlaydi. Quvurli kojuk shunday kо‘rinishda kiydiriladiki, muftalar yoki neppel-uzatmalar zich qisiladi.
Yeyilishga mustahkamligini oshirish va ishchi sirt yuzasini qattiqligini ta’minlash maqsadida, maxsus issiqlik ishlanmasi beriladi. Vtulkaning ichki sirti ishlov berib silliqlanadi, qirralariga ishlov beriladi, bunda vtulkaning о‘qiga perpendikulyar bо‘ladi va bir-biriga zich joylashadi.
Nasoslarning plunjerlari
Chuqurlik nasoslarining plunjerlari butun tortilgan pо‘lat quvurlardan tayyorlanadi. Plunjerning uzunligi 1200 mm, diametriga bog‘liq holda devorining qalinligi 5 mm.dan 9,5 mm.gacha bо‘ladi. Plunjerning uchlarida klapanlarning uzatmalarini biriktirish uchun ichki rezbalar qirqiladi.
Plunjerning tashqi sirti yaxshi silliqlanadi, yYeyilishga va korroziyaga qarshi chidamligini oshirish uchun, xrom bilan qoplanadi, undan keyin esa polirovka qilinadi. Chuqurlik nasoslari ishlatish shartlariga muvofiq silliq sirtli plunjerlar, halqali va vintni ichki sirti ariqchali va plunjerlar rezina halqali zichlamalar bilan jamlanadi.
Tarkibida mexanik zarrachalar bо‘lmagan suyuqliklarni oluvchi nasoslarda, silliq tashqi sirtli plunjerlar qо‘llaniladi. Haydaladigan suyuqlikdagi qum, qum zarrachalari plunjerlarning oralig‘iga va nasos silindrlariga kirib qolib, uni ishchi sirtlarini shikastlantiradi va nasoslarni muddatidan oldin ishdan chiqaradi.
Bu turdagi murakkabliklarni bartaraf qilish uchun tashqi sirtida ariqcha bо‘lgan plunjerlar qо‘llaniladi. Bu ariqchalar qumlarni tutqich hisoblanadi, ariqqa ushlanib qolgan qumlar plunjerni yopishib qolish ehtimolligini kamaytiradi. Rezina zichmali plunjerlar nasoslarga о‘rnatiladi, tarkibida qum bо‘lmagan suyuqliklarni haydab chiqaradi.
Kon amaliyotida bunday nasoslar suv bosgan quduqlarni ishlatishda qо‘llaniladi. Rezina zichlamali plunjer tо‘rtta yо‘nilma halqali yassi pо‘lat korpusdan tashkil topgan bо‘ladi, mustahkam rezinali manjetlar bilan bekitilgan.
Ularda bittasi о‘z-о‘zini zichlaydi. U suyuqlikni bosimi ta’sirida silindrni quduqning devoriga qisadi. Qolgan manjetlar materiallarning elastikligi (tarangligi) hisobiga oraliqlarni bekitadi. Gummirli plunjerlarning qо‘llanilishi nasos silindrini soddalashtirish imkoniyatini beradi. Bunda plunjer va silindr oralig‘idagi masofaga kо‘ra talablar qо‘yiladi. Soddalashtirish uchun silindr vtulkasiz pо‘latli butunlay kuchaytirilgan quvurlardan tayyorlanadi.
Bunday holatda plunjer diametri 120 mm uzunligida bо‘ladi. Metall plunjerli nasoslarda plunjer va nasosning silindrlari oralig‘idagi masofa har xil tayyorlanadi.
Oraliqlar masofa kattaligiga bog‘liq holda, plunjerni silindrga о‘tqazish turiga qarab uchta guruhga bо‘linadi :
1 guruh - oraliq masofasi 20-70 mm;
2 guruh -oraliq masofasi 70-120 mm;
3 guruh oraliq masofasi 120-170 mm;
1-chi guruhdagi nasoslar neft qovushqoqligi kichik bо‘lgan katta chuqurlikda osiladigan quduqlarga о‘rnatiladi.
Kо‘pgina quduqlar 2-guruhdagi nasoslar bilan jihozlanadi, har xil chuqurliklarga о‘rnatiladi. Qavushqoqli neftlarni qazib olishda va suvlangan quduqlarda 3-guruhdagi yani kuchsiz haydovchi plunjerli nasoslar qо‘llaniladi.

0.