Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

 
 

---

105 
IX bob. QIMMATBAHO MЕTALLAR BOZORI 
 
9.1. Qimmatbaho metallar bozori xususiyatlari, ishtirokchilari 
Bugungi kunda moliya bozorida qimmatbaho metallar savdosi keng doirada 
kuzatiladigan amaliyotlardan biridir. Bunga har bir mamlakatda oltin-valyuta 
zaxirasini muntazam oshirib borishga alohida eʼtibor qaratilishi ham bevosita taʼsir 
koʻrsatmoqda. Valyutalar boʻyicha oltin standart amal qilgan vaqtda oltinga talab 
keskin yuqori boʻlgan va bu oʻz navbatida qimmatbaho metallar bozorida oltinning 
ulushi keskin yuqoriligiga ham xizmat qilgan. Valyutalar boʻyicha oltin standart 
bekor qilingach qimmatbaho metallar bozorida oltinning ulushi nisbatan pasaygan 
holda kumush, olmos, platina, palladiya va boshqa qimmatbaho metallar bozori 
ham rivojlana boshladi. 
Qimmatbaho metallar oʻz xususiyatiga koʻra sanoat ishlab chiqarish sohasi 
mahsuloti hisoblanadi. Qimmatbaho metallarning kamyobligi, ixchamligi, koʻp 
marta va uzoq muddat davomida foydalanish mumkinligi, savdo tarmogʻining 
rivojlanishi va doimiy talabning mavjudligi moliyaviy aktiv sifatida qimmatbaho 
metallarning ham qoʻllanilishiga xizmat qiladi. Shundan kelib chiqqan holda 
qimmatbaho metallar ikkita funksiyani bajarishini qayd etish mumkin.
Qimmatbaho metallardan yombilar va tangalar bank va birja aylanmasi 
obyekti, davlat va xalqaro oltin-valyuta zaxiralari tarkibiy qismi hisoblanishi 
davlatning moliyaviy-iqtisodiy barqarorligini taʼminlash, bank barqarorligini 
kafolatlash, shuningdek alohida shaxs moddiy jihatdan taʼminlanganligi 
yuqoriligini belgilab beradi. 
Jahon bozorida qimmatbaho metallarning strategik roli 
yuqorida 
taʼkidlanganidek, bunday aktivlarga talabning yuqori darajadaligi bilan izohlanadi. 
Xususan, xalqaro darajada oltin yombilari va tangalarining yuqori likvidliligi
kapital qoʻyilmalarning asosiy uchta asosiy sohalari oʻrtasidagi tenglikka 
asoslangan: 
- qimmatbaho metallarni qazib olish va ishlab chiqarish; 
- zargarlik buyumlari ishlab chiqarish va ular savdosi;
- qimmatbaho metallardan yombilar va tangalarning moliyaviy muomalasi. 
Bungungi kunda jahonda qimmatbaho metallar bozori oltin bozori, kumush 
bozori, platina bozori, palladiya bozori va boshqa sektorlar boʻyicha faoliyat 
yuritmoqda. Qimmatbaho metallar bozorida aynan qimmatbaho metallar savdo 
predmeti boʻlib xizmat qiladi. Shundan kelib chiqqan holda qimmatbaho metallar 
bozorini intitutsional va funksional nuqtai nazardan koʻrib chiqish mumkin. 
Bugungi kunda qimmatbaho metallar bozorining muhim ishtirokchilari 
quyidagilar hisoblanadi (9.1-rasm):

---

106 
9.1-rasm.