O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

Portlash haqida tushunchalar.

Portlashning kontsentratsiya chegarasi deb, yopiq idish ichidagi yonuvchi gaz yoki uning bug’ini havo bilan shunday aralashmasiga aytiladiki, unda alanganing tashqi manbaidan yonib yoki portlab ketadi.

Buni amalda sinab ko’rish uchun, havo bilan to’ldirilgan yopiq idishni olib, unga oz-ozdan yonuvchi gaz yoki bug’ qo’shib boriladi va har gal yoqib ko’riladi. Bu gazning kam miqdorida ( % larda yoki og’irlik kontsentratsiyasida) aralashma alangalanmaydi, demak idish ichidagi bosim o’zgarmaydi. Yonuvchi gaz va bug’larning portlash kontsentratsiya chegarasi.

1. 
   portlashning pastki chegarasi.
   
2. 
   Portlashning yuqorigi chegarasi.
   

Yuqoridagi rasmdan ko’rinib turibdiki, ordinata o’qlariga yonuvchi moddaning kontsentratsiyasi, abstsissa o’qiga esa idish ichidagi aralashmani yoqishga harakat qilingandagi portlash bosimi keltirilgan. Bu 1,2,3,4, nuqtalar. Kontsentratsiyasini oshirib borilgan sari shunday bir vaqt keladiki aralashma kuchsiz, zo’rg’a seziladigan portlaydi 9 chizmada “А” nuqtasi). Kontsentratsiya oshirib borilgan sari portlash bosimi ham oshib boradi va maksimum nuqtasiga boradi. Undan so’ng gaz kontsentratsiyasining oshib borishi bilan portlash bosimini kamayishi kuzatiladi. Ma`lum maksimal kontsentratsiyada esa butunlay portlash bo’lmaydi. ( chizmada “B” nuqtasi).

Yonuvchi gaz yoki bug’ning yoqqanda portlash hosil qila oladigan havo bilan eng kam miqdordagi aralashmasi portlashning pastki chegarasi deb ataladi.

Yonuvchi gaz yoki bug’ning yoqqanda yonmaydigan havo bilan eng ko’p miqdordagi aralashmani portlashning yuqorigi chegarasi deb ataladi.

“Elektr uskunalarini joylashtirish qoidalari” bo’yicha (PUE) tsehlar va tashqi uskunalarni yong’in va portlash havfi bo’yicha klassifikatsiyasi ishlab chiqilgan.