O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

palpatsiyada
puls yumshoq va tezlashgan. Yurak chap tomonga siljishi 
mumkin,
auskultatsiyada
yurak uchida sistolik shovqin, bo’yin 
venalarida “bo’richa” shovqini eshitiladi. EKGda tishchalar amplitudasi 
asosan T pasayadi, ST segment izoliniyadan pastga yoki yuqoriga 
siljishi mumkin. Ba’zan asab sistemasi faoliyati buzilishi bilan kechib, 
funikuliyar miyeloz belgilari namoyon bo’ladi. Addison-Birmer 
kasalligining xuruji davrida klinikasi triada sindromlar bilan kechadi: 
bular - anemik, hazm-ichaklar tizimi, nevrologik sindromlardir. 
Anemik sindromlarga quyidagilar kiradi
: holsizlik, bosh 
aylanishi, quloqda shovqin, hansirash, kuchlanish vaqtida yurak 
sohasida sanchiq bo’lib, stenokardiyani eslatadi. Bemorlar ko’zdan 
kechirilganda terisi va ko’rinib turgan shilliq qavatlar rangpar bo’lib 
limon sariq tovlanadi, teri osti yog’ qavati rivojlangan bo’ladi. Bu 
toifadagi bemorlarda qon bosimi past bo’ladi, auskultatsiyada sistolik 
shovqin eshitilib, tomirlarga beriladi. EKGda miokardda diffuz distrofik 
o’zgarishlar namoyon bo’ladi. 
Hazm-ichaklar tizimidagi o’zgarishlar
bular tilning achishi, ko’p 
holatlarda tam sezgisini yo’qolishi, tilning og’rishi, ishtahaning 
yo’qolishi, epigastral sohada og’riq va noxush holat, ichining suyuq 
o’tishi bezovta qiladi. Bemorlarni ko’zdan kechirganda teri qoplami va 
shilliq qavatlar oqimtir sarg’ish rangdaligini hamda yuzlari 
shishganligini ko’rish mumkin. 
Og’iz bo’shlig’idagi o’zgarishlar
-tili 
to’q qizil rangda (malina rangi), yaltiroq, til so’rg’ichlari asosan til uchi 
hamda yon tomonlarida atrofiyaga uchraganligi tufayli yuzasi silliq 
(atrofik Gunter glossiti), til uchi va yon tomonlarida og’iz shilliq 
qavatlari va orqa devori atrofiyaga uchrab tekislanadi, ba’zan og’iz 

---

487 
bo’shlig’i shilliq qavatlarida va til uchida, atroflarida yaralar paydo 
bo’ladi, tishlar kariesga moyil bo’lib, kasallanadi.
Me’da shirasi tekshirilganda gastromukoproteinlar va pepsinning 
bo’lmasligi hamda axlorgidriya kuzatiladi va bu remissiya davrida ham 
saqlanadi. Palpatsiyada jigar og’riqli va kattalashgan, yumshoq. Ba’zan 
taloq ham kattalashadi. Perkussiyada yassi va naysimon (katta boldir) 
suyaklarda suyak ko’migi giperplaziyasi tufayli og’riq seziladi. 
Fibrogastroduodenoskopiyada me’da shilliq qavatlari atrofiyaga uchrab, 
shilliq qavat burmachalarida polipsimon o’zgarishlar bo’lib 
qalinlashganligini ko’rishimiz mumkin.