O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Laborator tekshiruvda
bemorlar qonida nishon (mishen) li 
eritrotsitlar, anizotsitoz, paykilotsitoz, ko’pgina eritro va normablastlar 

---

495 
hamda retikulotsitoz bo’ladi. Boshqa turdagi gemolitik kamqonliklardan 
farqli, Kuli kamqonligida eritrotsitlarning osmotik chidamliligi oshadi. 
Gomozigot β -talasemiya bilan kasallangan bemorlarda HbF 90% 
gacha oshgan, HbA1 sintezi kamaygan bo’lib va HbA2 kamayishi 
mumkin yoki meyorda bo’lib, oshishi ham mumkin. 
Oilaviy- irsiy (shajaraviy) tahlil Kuli kamqonligi bo’yicha proband 
β talasemiya genlarini bir vaqtda ota va onasidan olganligini bildiradi. 
Davolaash
irsiy gemolitik kamqonliklar jarrohlik va konservativ 
olib boriladi. Jarrohlik usulda asosan irsiv mikrosferotsitozda taloq olib 
tashlanishi yaxshi natija beradi. Bolalarda asosan 5 yoshdan keyin olib 
tashlanadi va shunday kamqonlik homilador ayollarda homilaning 4-5 
oyligida taloq olinishi, 7 oyligidan so’ng bola keserov kesish orqali bola 
olinib va splenektomiya tavsiya etiladi. Irsiy gemolitik kamqonliklarda 
qon quyish individual hal etiladi va og’ir darajali bemorlarda 125- 250 
hatto 1000 ml va undan ham ko’proq ham eritrotsit massasi quyiladi. 
Gemopoezni 
yaxshilash 
uchun 
temir 
preparatlari 
(Tardiferon, 
Ferropleks, Ferrum lek, Jektofer, Ferbitol, Totema), Vit B12 va folat 
kislota berish maqsadga muofiq bo’ladi. 
Ortirilgan gemolitik anemiya 
Klassifikatsiyasi: 
1.
Antitana ta’siri natijasida yuzaga kelgan gemolitik anemiya 
(GA) (izoimmun, autoimmun, transimmun, geteroimmun). 
2.
Somatik 
mutatsiya 
natijasida 
eritrotsitlar 
membranasi 
o’zgarishi bilan kechadigan GA (Markiafav-Mikel kasalliga). 
3.
Eritrotsitlar membranasini mexanik shikastlanishi natijasida 
yuzaga keladigan GA (yurak klapanlari protezi, uzoq masofada 
yuguruvchilarda). 
4.
Eritrotsitlar membranasini ximik shikastlanishi natijasida 
yuzaga keladigan GA (qonni parchalovchi zaharli toksinlar, qo’rg’oshin, 
og’ir metallar, organik kislotalar, ilon chaqishi va b.q.). 
5.
Vitamin E yetishmovchiligi tufayli kelib chiqqan GA. 
6.
Parazitlar ta’siri natijasida kelib chiqqan GA (malariya 
qo’zgatuvchisi). 
7.
Evans sindromida ortrilgan autoimmun gemolitik anemiya 
bilan qo’shilib, autoimmun trombotsitopeniya kelishi.
Кlinik: sarg’ayma, qon quyilish, siydik bilan gemosiderin chiqishi 
(ekskretsiyasi) • sindrom Evansa Fishera.

---

496 
Orttirilgan gemolitik anemiyalar 2 turga bo’linib, infektsion va 
noinfektsion ko’rinishlari mavjud. Orttirilgan gemolitik anemiyalar 
orasida autoimmun GA ko’proq uchraydi, buning asosiy sababi bemor 
organizmida o’zini eritrotsitlariga qarshi antitana hosil bo’lib, 
eritrotsitlar aglyutinatsiyasiga sabab bo’ladi va ular retikulogistiotsitar 
hujayrada parchalanib yuboriladi.
Autoimmun GA lar simptomatik va idiopatik bo’ladi. Simptomatik 
autoimmun GA har xil kasalliklar tufayli yuzaga keladi. Bu kasalliklarga 
surunkali limfoleykoz, limfogranulematoz, sistemali qizil bo’richa, 
revmatoidli artrit, surunkali gepatit, jigar tsirrozi, o’tkir leykozlar va
h.k. Qachonki, antitanalar hosil bo’lishi sababi aniqlanmasa, yoki biron 
bir patologik jarayon bilan bog’liq bo’lmasa, idiopatik autoimmun GA 
kasallik hisoblanadi va bu autoimmun kassalliklarining 50% ni tashkil 
qiladi. Antitanalarning hosil bo’lishi immun kompitent hujayralar tizimi 
buzilishi hatijasida yuzaga keladi, shuning uchun eritrotsitlar antigen 
sifatida organizm tomonidan qabul qilinib, ularga qarshi antitana ishlab 
chiqariladi. 
Ushbu 
antitana 
eritrotsitlarga 
yopishadi 
va 
ular 
retikulogistiotsitar 
tizimga 
ushlanib, 
parchalanib 
yuboriladi. 
Eritrotsitlarning gemolizi asosan taloqda, jigarda, suyak ko’migida 
bo’ladi.