O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Bo’yinni
ko’zdan kechirishda qalqonsimon bezi katta-kichikligiga 
e’tibor beriladi, qalqonsimon bez kasalliklarida hajmi kattalashadi. 
Bo’yindagi 
limfa 
tugunlari 
limfaadenitlarda, 
leykozlarda, 
limfagranulematozda, tuberkulyozda, bo’yinda yaqin joylashgan a’zolar 
yallig’lanishlarida kattalashadi. Bo’yindagi tomirlarga alohida e’tibor 
qaratiladi boyin arteriyasi pulsatsiyasi aortal paroklarda, venalari 
pulsatsiyasi 
yurakning 
o’ng 
qorincha 
va 
bo’lmacha 
yetishmovchiliklarida kuzatiladi. Bo’yin mushaklari qotishi, tortilishi 
meningitda yuzaga keladi. Bo’yin mushaklari elastikligining pasayishi 
yoki falajlanishi dermatomiozitda vujudga keladi, bu holatda bemor 
boshini tuta olmaydi. 
Ko’krak 
qafasini ko’zdan kechirishda birinchi navbatda uning 
tipiga (astenik, normastenik, giperstenik), shakli (emfizematoz, 
bochkasimon, voronkasimon, raxitik, paralitik, qayiqsimon) ga etibor 
beriladi. Ba’zan yurak do’ngligini ko’rish mumkin, bu bolalikdan yurak 
parogi bilan kasallangan bemorlarda uchraydi, shu bilan birga tomir 
pulsatsiyalari (aorta anevrizmi, opka stvoli kengayishi, o’ng qorincha 
gipertrofiyasi) ni ham ko’rish mumkin. Ko’krak qafasi mushaklariga 
e’tibor (simmetrik, asimmetrik) beriladi. Sut bezlariga e’tibor beriladi va 

---

23 
onkologik kasalliklarni, mastopatiyalarni, mastitlarni aniqlash mumkin. 
Jigar kasalliklarida gnekomastiya ya’ni erkaklarda sut bezining 
kattalashishini ko’rish mumkin. 
Politeliya – 
sut bezi so’rg’ichlarining 
ko’pligini ham uchratish mumkin.
 
Ko’krak qafasi umurtqalari 
qiyshayishi (skalioz, lordoz, kifoz)ni ko’rish mumkin. Qovurg’alarda 
etibor beriladi oralig’i kengayishi o’pka emfizemasida kuzatiladi. 
Ko’krak qafasi asimetriyasini eksudativ plevritda uchratish mumkin. 
Ko’krak sohasi, qo’ltiq osti, o’mrov osti limfa tugunlariga e’tibor 
qaratish lozim, ba’zi bir kasalliklarda kattalashadi (yuqoriga qarang). 
Qorinni
ko’zdan kechirganda katta kichikligiga, shish bormi 
yo’qmi (jigar tsirrozida, portal gipertenziyada, buyrak, yurak 
yetishmovchiligida, jigar va taloqning kattalashishida), qorin devori 
venalari kengayishi, tomir yulduzchalar paydo bo’lishi, kindikni bo’rtib 
chiqishi jigar tsirrozida uchraydi-qorinda suyuqlik borligidan yoki 
kindik churrasidan dalolat beradi. Qorin mushaklarini assimetriyasi 
peritonitda yuzaga keladi. Epigastral sohada kaxektsiyaga uchragan 
kishilarda o’ng qorincha gipertrofyasida pulsatsiya va aortani 
pulsatsiyasini ko’rish mumkin. Qorin devorida kindik va boshqa 
churralarni aniqlash mumkin.
Shish va havo to’lishi hisobiga qorin 
razmeri kattalashadi bunday holat kvashiorkor kasalligida yuzaga keladi. 
Kvashiorkor (sinonim-gidrokaxektsiya) - og’ir alimentar distrofiya 
bo’lib, oqsil yetishmovchiligida kelib chiqadi va Afrikada ko’proq 
uchrab, asosan bolalar kasallanadilar. Klinikasi-fizik rivojlanishidan 
orqada qoladi, gipoalbuminemiya hisobiga tarqalgan shish bo’ladi, 
terida depigmentatsiya o’choqlari yuzaga keladi, sochlarning to’kilishi 
va rangi o’zgaradi, anemiya bo’ladi, ichaklarda so’rilish buzilib, najas 
ko’payadi va hazm bo’lmagan oziq ovqat maxsulotlari bilan chiqadi. 
Bolalarda ruhiy buzilish kuzatiladi.