O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

Ijtimoiy ta’minot
-
davlat ijtimoiy siyosatining namoyon bo‗lish 
shakli bo‗lib, aholining alohida toifalarini moddiy ta‘minlashga qaratilgan, 
rivojlanishning muayyan bosqichida davlat tomonidan ijtimoiy ahamiyatli, 
deb topilgan holatlarda ularning ijtimoiy holatini jamiyatning boshqa 
a‘zolariga nisbatan tenglashtirishga yo‗naltirilgan, davlat byudjeti va 
boshqa maxsus maqsadli jamg‗armalar hisobidan amalga oshiriladigan 
ijtimoiy-iqtisodiy tadbirlar tizimidir 

---

472 
boquvchisini yo‗qotganlik va nogironlik pensiyalari, bola 
tug‗ilganda beriladigan bir martalik nafaqa, dafn marosimlari 
uchun nafaqa kabi), ayrimlari (masalan: qariyalar va nogironlar 
uylarini saqlash, bepul ortopediya-protez vositalari bilan 
ta‘minlash, uyda ijtimoiy yordam ko‗rsatish kabi) davlat 
byudjeti (respublika byudjeti va mahalliy byudjetlar) hisobidan, 
boshqa birlari (masalan, aholiga sanatoriya-kurort xizmatlari 
ko‗rsatish) kasaba uyushmalari hisobidan mablag‗ bilan 
ta‘minlanadi.
Ijtimoiy ta‘minot tushunchasini yoritishdagi fikrlarimizni 
umumlashtirib shuni ta‘kidlash lozimki, bepul ta‘lim, uy-joy 
bilan bepul ta‘minlash kabi ijtimoiy yordam turlari, garchi 
aholining ijtimoiy ahvolini yengillashtirishga qaratilgan chora-
tadbirlar sirasiga kirsa-da, ijtimoiy ta‘minot tarkibiga kirmaydi, 
balki davlatning ijtimoiy kafolatlarini ta‘minlash chora-
tadbirlari qatorida davlat byudjeti va boshqa davlat 
mablag‗laridan moliyalashtiriladi. 
Ijtimoiy ta‘minot tizimining zarurligi va ahamiyati uning 
funksiyalarida namoyon bo‗ladi. Iqtisodiy va huquqiy 
adabiyotlarda ijtimoiy ta‘minotning quyidagi funksiyalarni 
bajarishi ko‗rsatilgan: 
iqtisodiy, siyosiy, demografik, ijtimoiy-
reabilitatsion funksiyalar.
Ijtimoiy ta‘minotning
iqtisodiy funksiyasi
fuqarolarning 
qiyin hayotiy holatlarda moddiy qo‗llab-quvvatlanishida, 
fuqarolarga mehnat qobiliyatini qayta tiklab olish uchun 
moddiy yordam berilishi natijasida mehnat unumdorligining 
oshishi va ishlab chiqarishning rivojlanishiga turtki berishda 
namoyon bo‗ladi. 
Ijtimoiy ta‘minotning siyosiy funksiyasi
aholining turli 
ijtimoiy qatlamlari ijtimoiy holati darajasini bir-biriga 
yaqinlashtirish, har bir insonga munosib hayot kechirish 
uchun sharoit yaratish, aholini ijtimoiy himoya qilish borasida 
ijtimoiy munosabatlarni barqarorlashtirishga qaratilgan. 
Demografik funksiyasi
mamlakat aholisining son jihatdan 
o‗sishini 
rag‗batlantirish, 
sog‗lom 
avlodni 
yetishtirish, 

---

473 
fuqarolarning umr ko‗rish davomiyligini oshirish kabilarga 
qaratilgan.
Ijtimoiy ta‘minotning ijtimoiy-reabilitatsion funksiyasi 
keksa 
va mehnat qobiliyati cheklangan fuqarolarning o‗ziga xos 
ehtiyojlarini qondirish bilan bog‗liq bo‗lib, ularning huquqiy 
maqomini saqlash va sog‗lig‗ini muhofaza qilish uchun qulay 
sharoitlarni yaratishda namoyon bo‗ladi. Amalda bu 
funksiyaning namoyon bo‗lishini fuqarolarning ayrim toifalarini 
qariyalar uylarida saqlash, boshqa bir toifadagilarni 
ortopediya-protezlash 
vositalari 
bilan 
ta‘minlash, 
uchinchilariga uyda ijtimoiy yordam ko‗rsatishda ko‗rish 
mumkin. 
Shuningdek, ijtimoiy ta‘minot yana bir, aytish mumkinki, 
juda muhim funksiya – 
ijtimoiy himoyalash funksiyasini
bajaradi. Jamiyat o‗z fuqarolariga ijtimoiy ta‘minotni taqdim 
etar ekan, birinchi navbatda o‗z oldiga ularni ijtimoiy himoya 
qilishdek o‗ta muhim vazifani qo‗yadi, zero qiyin hayotiy 
holatlarda ularni himoyalash, turli (moddiy, jismoniy, ruhiy, 
yosh bilan, oilaviy vaziyat bilan bog‗liq) muammolarni hal 
qilishda yordam berish ijtimoiy ta‘minotning zarurligi va 
ahamiyatini belgilab beradi.